…Κ αι ξαναρχίζεις το τραγούδι σου, παραποιώ ελαφρώς τους στίχους της Lara Fabian για τον Ενρίκο Καρούζο, τραγούδι που γράφτηκε για τον ξακουστό τενόρο στα 1986 από τον Lucio Dalla. Οι συνειρμοί άλλοτε κατακαθίζουν χάριν του αφηγήματος, άλλοτε ξανάρχονται στο φως ως μνήμες πολύτιμες, αφού ξαναζωντανεύουν απώλειες.
Άλλοτε πάλι οι (περιττές;) λεπτομέρειες σε βοηθούν να ανασυστήσεις τις σκέψεις σου, να κρύψεις την αμηχανία, να κάνεις λιγότερο σαφή την απόγνωση και, τέλος, να τιθασεύσεις την οργή σου. (Σύμβουλος κακός κατά τους ειδικούς).
Να πω λοιπόν για τον Dalla ότι τον πρωτογνώρισα αρχές της δεκαετίας του ’70 όταν, μαθητής Γυμνασίου, παρακολουθούσα με τη μάνα μου το φεστιβάλ τραγουδιού του Σαν Ρέμο που τέτοια εποχή μετέδιδε σε απευθείας σύνδεση η χουντική τηλεόραση. Τότε ξεχώρισα και τον Αντριάνο Τσελεντάνο με το Chi non lavora non fa l’ amore. Ξενυχτάγαμε για τα αποτελέσματα (τραγουδιού, αφού δεν διεκδικούσαμε κανένα άλλο αποτέλεσμα καθώς μας είχαν αφαιρεθεί δικαιώματα κρίσης και γνώμης) χαζεύοντας, στην απόλυτη ησυχία της βραδιάς, τον βράχο της Ακρόπολης που σχεδόν πιάναμε μπροστά μας απ’ την ταράτσα του πρώτου ορόφου στο πατρικό του Κολωνού. Δυο τρία χρόνια μετά η χούντα για να αποκτήσει λαϊκό έρεισμα, αλλά και προς ανόρθωση της οικονομίας (μέσω της ιστορικής αντιπαροχής που διεύρυνε έως ευτελισμού η μεταπολιτευτική δημοκρατία μας) αύξησε κατακόρυφα τους συντελεστές δόμησης. Κι έτσι Λυκαβηττός, Φιλοπάππου και Παρθενώνας χάθηκαν από την οπτική μας αναγκάζοντας τους κατέχοντες, σαν τον Τσοχατζόπουλο, να αγοράζουν σπίτια στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου. (Συμπέρασμα: η χούντα βαρύνεται που αμάρτησε ο Άκης).
Το Καρούζο στην καταπληκτική εκτέλεση του Παβαρότι ακούγαμε με τον γιο μου (και πάλι σα σήμερα 20 Ιουλίου) σε όλη τη διάρκεια της διαδρομής μας απ’ του Ασκύφου και το φαράγγι του Ίμπρου μέχρι τα Σφακιά, τρέχοντας με το ετοιμόρροπο Ford Fiesta να προλάβουμε το καΐκι για Γαύδο. Αν συνυπολογίσουμε ότι το τραγούδι διαρκεί 5,18 λεπτά και η απόσταση Χανιά-Σφακιά εκείνα τα χρόνια τα δίχως τούνελ στη διαδρομή και στη ζωή μας κρατούσε δύο ώρες, τότε θα πρέπει το Καρούζο να το ακούσαμε 23,16 φορές.
Κλείνω τις παρενθέσεις με την αναφορά μου στον τενόρο του λαού Παβαρότι –συγγενής προς ανάλογες επιλογές του επίσης δημοφιλούς Ενρίκο Καρούζο– που κατάφερε να ανοίξει την όπερα στους δρόμους, τις πλατείες και τα στάδια αδιαφορώντας για τις επικρίσεις ειδημόνων που επιφύλασσαν την ακουστική, καλλιτεχνική και αισθητική καθαρότητα για τον περιορισμένο χώρο ενός λυρικού θεάτρου και μιας μειοψηφικής ελίτ, και επανέρχομαι(;) στην αφετηρία του κειμένου μου.
Καθώς τα περισσότερα έχουν ειπωθεί αποσπασματικά, αναλυτικά, διαστρεβλωτικά, εκφοβιστικά αναλόγως των οπτικών συμφερόντων εκάστης πλευράς και καθώς η έκπληξη του 3ου μνημονίου είναι τόσο καταλυτική που ο απόηχός της εξακολουθεί να αδρανεί τη σκέψη μας, επιχειρώ ελάχιστες παρατηρήσεις με την ευχή να διαψευστώ.
Καταρχήν είναι ανάγκη να αιτιολογηθεί η μη αναμενόμενη υπερψήφιση των χειρότερων, αναποτελεσματικών (κατά τις διαβεβαιώσεις του πρωθυπουργού και των συνεργατών του), ανήθικων αφού αποτελούν προϊόν «πραξικοπήματος», όπως μας είπαν, μέτρων από 110 βουλευτές της Αριστεράς! που με την πράξη τους αυτή –πέρα από άλλοθι και δικαιολογίες– μπήκαν στη σκοτεινή τροχιά του συστήματος.
Η υπερψήφιση του χείριστου 3ου μνημονίου και η επιχειρούμενη –χειρότερη γιατί εμπεριέχει στρεβλώσεις, δοκησισοφίες και εκβιασμούς– μεθόδευση επανάκτησης εμπιστοσύνης με το ευφάνταστο πυροτέχνημα των 120 βουλευτών σε μια απαιτούμενη πλειοψηφία των 151 δείχνει τα μεθοδευμένα βήματα του περιβάλλοντος Τσίπρα που δεν αρκούνται απλώς στο να προσμετρήσουν το τι είναι να μείνει και τι πρόκειται να χαθεί, που θα ’λεγε κι ο Λεοντάρης, αλλά με ψυχραιμία στα όρια του επαγγελματικού κυνισμού υπερασπίζονται την πολιτική τους, σα να μην έπεσαν θύματα ενός ακραίου εκβιασμού αλλά να συνδιαμόρφωσαν τη φάρσα εις βάρος της Ελλάδας και της ιστορίας.
Δίχως να παραγνωρίζεται η ασφυκτική νεοφιλελεύθερη και νεοθατσερική κυριαρχία αναρωτιέμαι αν μια πραγματική Αριστερά υποτάσσεται στη διαχείριση ενός τόσο στρεβλωτικού συστήματος από άγνοια, έλλειψη προετοιμασίας, επιπολαιότητα ή σκοπιμότητα μιας ομάδας που συνειδητά εξαπάτησε.
Και τελικά είναι το πάθος της εξουσίας που αναδιατυπώνει στρατηγικές, αποσιωπά κραυγαλέες δεσμεύσεις, υπονομεύει την αξιοπιστία τους, συμπαρασύρει το σύνολο της Αριστεράς; Μέχρι ποιου σημείου η ηγετική ομάδα ή η προεδρική παρέα διαχειρίζεται εν λευκώ την ψήφο του λαού; Πού αρχίζει η συστημική διαμόρφωση του ηγετικού προφίλ, πόσο βαρύνει στις συλλογικές αποφάσεις η ψηφοσυλλεκτική ικανότητα του ηγέτη, ποιες οι συνέπειες των ανεξέλεγκτων και τετελεσμένων επιλογών του;
Η αδιευκρίνιστη και γενικόλογη παραδοχή ενός αόριστου «έκανα λάθος», όταν μάλιστα συνοδεύεται από συνέπειες και συνέχειες τραγικές, μας επιτρέπει να μιλήσουμε για αυτοκριτική ή για τέχνασμα; Κάτι ανάλογο του επί το λατινικότερο «mea culpa» του Αντρέα Παπανδρέου. Η συνέχεια και κατάληξη του ΠΑΣΟΚ –και δεν αναφέρομαι στην κατάντια της πολιτικής του επιρροής αλλά στην κατάπτωση της ηθικής του υπόστασης.
Και εντέλει η Αριστερά είναι ένα πελατειακό κόμμα που βασίζει την αναρρίχησή της σε ψευδείς υποσχέσεις ενός ηγέτη; ή βασίζει τις επιλογές της σε συλλογικά επεξεργασμένες απόψεις και δημοκρατικά κατασταλαγμένες προγραμματικές και εφαρμόσιμες θέσεις; Ποιοι, πώς και γιατί δέχτηκαν αγόγγυστα τις απόκρυφες διαπραγματεύσεις την ώρα που παιζόταν το μέλλον και η ζωή ενός Έθνους; Να σημειώσουμε ότι οι Προτεστάντες τα «απόκρυφα» κείμενα τα ονομάζουν «ψευδεπίγραφα». Όπως περίπου και τα διλλήματα που τέθηκαν κατόπιν εορτής και ανάγκασαν αυτούς μεν σε υποταγή, το δε περιβάλλον τους, ακόμα και το δημοσιογραφικό(!) σε αγωνιώδη προσπάθεια αιτιολόγησης των αδικαιολόγητων: μέχρι και τα μνημόνια πήραν άφεση από τον διευθυντή του Κόκκινου διευκρινίζοντάς μας πως γι’ αυτόν «ουδέποτε έμπαινε ζήτημα μνημονιακών-αντιμνημονιακών αφού για συμφωνίες επρόκειτο πάντα εκ μέρους των δανειστών»! Σαράντα χρόνια μετά τον «υπουργό εργασίας!» Λάσκαρη της ΝΔ ήρθε ο Κώστας Αρβανίτης να κηρύξει και πάλι το τέλος των τάξεων και των ταξικών μνημονίων υποβιβάζοντάς τα σε απλές συμφωνίες μεταξύ δανειστού και δανειζόμενου.
Άρα δε χρειάζεται να λογοδοτήσει κανείς, μήτε να απολογηθεί ως υπαίτιος, αντίθετα να επαινεθεί το σθένος και συμβολή του στη σωτηρία του τόπου. (Η διαστρέβλωση της ιστορίας ως πολιτικό άλλοθι). Δικαίως λοιπόν δεν χρειάστηκαν συλλογικές αποφάσεις αλλά επιλέχθηκαν ατομικοί σχεδιασμοί. Καλώς δε συνεδρίασαν τα όργανα του ΣΥΡΙΖΑ! Συνήθως συγκαλούνται εκ των προτέρων αν χρειαστεί να συμβάλλουν στη διαμόρφωση στρατηγικής. Εν προκειμένω ο ρόλος τους είναι υμνητικός απέναντι στον ηγέτη και την παρέα του για τα επιτεύγματά τους «ν’ ανοίξουν ρήγματα στην Ευρώπη». Τα ρήγματα στην ελληνική κοινωνία είναι μια απλή παράλληλη απώλεια. Άλλωστε με τις παράλληλες απώλειες έχουμε εξοικειωθεί από δεκαετιών χάρη στην εξωτερική πολιτική ΗΠΑ και ΕΕ.
Αν παρακολουθούμε κάτι τα τελευταία χρόνο είναι η αξιοποίηση κάθε μορφής προπαγάνδας που επιστρατεύεται προκειμένου να προϊδεάσει θετικά (και άκριτα, που είναι και το ζητούμενο) ή αρνητικά (δηλ. να απαξιώσει) ανθρώπους, ιδέες, προτάσεις, κείμενα, επιλογές. Ως επίδικο λοιπόν απομένει το προπαγανδιστικό ιδεολόγημα αντί της θέσης καθεαυτής. Η προπαγάνδα άλλωστε διαφοροποιείται από την «κανονική» επικοινωνία, επειδή επιδιώκει να διαμορφώσει απόψεις με έμμεσες και συχνά δόλιες μεθόδους: από τη συκοφαντία, τη γελοιοποίηση μέχρι και τον εκβιασμό/εκφοβισμό λαού και (εσω)κομματικών αντιπάλων, δηλαδή συντρόφων! Για παράδειγμα, η προπαγάνδα συχνά μεταδίδεται με τέτοιον τρόπο ώστε να προκαλεί ισχυρά συναισθήματα πέραν κάθε έννοιας δικαίου και ηθικής. Σκεφτείτε απλώς το χλευασμό σε απόψεις όσων υποστήριζαν με σθένος από ετών την ανάγκη διαμόρφωσης μιας νέας εναλλακτικής πρότασης, ενός σχεδίου Β’ που θα διαμόρφωνε προϋποθέσεις απεμπλοκής μας από τα καταδικαστέα μνημόνια και το αβίωτο χρέος. Αντί εναλλακτικών ιδεών, συγκεκριμένων μελετών και στρατηγικών σταδίων, αντί να εξηγήσουμε έντιμα στον κόσμο που όρθωσε το ανάστημά του στο δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου, συμπράξαμε στη διάχυση του φόβου διαβεβαιώνοντας την πίστη μας σε ένα νόμισμα! Και μια καρέκλα. Και ως γνωστό τα νομίσματα (και οι καρέκλες) δεν είναι ο σκοπός αλλά το μέσον. Δεν έχει ιστορική, ιδεολογική, φετιχιστική αλλά απλώς ανταλλακτική αξία το νόμισμα. Μπορεί να λέγεται Σούλα, Γιώργος, ευρώ, να είναι φασόλια –όπως παίζαμε στη μπιρίμπα, μάρκες (για όσους τρέχουν στα Καζίνο), εισιτήρια διαρκείας στο Καραϊσκάκη.
Στην προπαγάνδα ενυπάρχει και η εξαπάτηση, συνειδητή ή εξ απειρίας ή εκ βλακείας ή εκ πάθους αν η εξουσία αποτελεί επίσης αυτοσκοπό ενώ δεν είναι παρά το μέσον στην ταξική/πολιτική διαπάλη. Κι αν στόχος είναι η εξουσία καθεαυτή τότε είναι περιττή κάθε σοβαρή επεξεργασία, επίπονη, επίμοχθη προετοιμασία, κάθε θεωρητική κατάρτιση, μεθοδικότητα, πλάνο, διορατικότητα. Δε χρειάζεται να μοχθήσουν επιτελεία στη χάραξη μιας πολιτικής εναλλακτικής. Αρκούν τα ωραία λόγια, το βαρύ ύφος, η υπόσχεση, η «δέσμευση» μέχρις επιτεύξεως του στόχου. Αυτονόητη αλήθεια στην πολιτική ενός συστημικού κόμματος, εκεί όπου η υπαναχώρηση την επομένη των εκλογών αποτελεί παγία αυτονόητη συνέχεια, είναι η «ενηλικίωσή του» από τον κόσμο των ιδεών στο χώρο της εξουσίας και της συνδιαλλαγής με τα μεγάλα συμφέροντα. είναι «οι ντομάτες και οι μελιτζάνες» που μας έλεγε ο Κουτσόγιωργας. είναι οι πλαστικές σημαίες και οι επίπλαστες υποσχέσεις που ξεχνιόνταν πάντα την επομένη της κάλπης. Ηθική με την οποία είχε συμβιβαστεί ο λαός από χρόνια. Μεθόδευση που κανείς δεν πίστευε πως θα αντιστοιχούσε ποτέ για μια αριστερά. Κι αυτό είναι το μεγαλύτερο έγκλημα –μεγαλύτερο κι απ’ τα χειρότερα μέτρα του 3ου μνημονίου. Με την επιλογή της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας Τσίπρα μπορούμε πια να μιλήσουμε για τη χαμένη αθωότητα της Αριστεράς μας, για την είσοδό της στη σκοτεινή πλευρά ενός παρηκμασμένου συστήματος στο οποίο φιλοδόξησε και ελπίσαμε να αποτελέσει έντιμη εναλλακτική λύση.
Η προπαγάνδα συνάδει με τη λογοκρισία, η οποία επιτυγχάνει τον ίδιο στόχο, με την διαφορά ότι δεν επιδιώκει να πλασάρει απλώς και να περάσει τις πληροφορίες που έχει σχεδιάσει αλλά εμποδίζει παράλληλα και τη μετάδοση αντιμαχόμενων ιδεών. Ο καθένας μας λίγο πολύ στη διαδρομή του έχει υποστεί μορφές λογοκρισίες: από την άμεση σε κείμενα, γελοιογραφίες!.. συνεργασίες (μόνιμες ή σποραδικές) μέχρι την έμμεση: αποσιώπηση, υπέρμετρη προβολή άλλων, ανάδειξη ανθρώπων και έργου όχι ως αποτέλεσμα μιας ποιότητας αλλά λόγω της πρόσβασης στους μιντιακούς, κομματικούς, πελατειακούς –ακόμα και μηχανισμούς μιας παρέας ή ενός συγκροτήματος. (Έχω ξαναγράψει ότι ο ΔΟΛ και οι περί το Μέγαρο Μουσικής που ουσιαστικά είναι το ίδιο πράγμα, με χρήματα πάντως του ελληνικού δημοσίου, έχουν καταφέρει από τη μεταπολίτευση να αναδείξουν εκπροσώπους τους σε όλο το καλλιτεχνικό φάσμα και τον επιστημονικό πνευματικό χώρο).
Όταν τα πράγματα βαραίνουν επικίνδυνα προσπαθώ να υπεκφύγω, δυσκολεύομαι να συγκεντρωθώ, να προχωρήσω στις παρακάτω γραμμές εφευρίσκοντας ένα σωρό δικαιολογίες. Το βάρος όσων βιώνουμε και το χειρότερο η προπαγάνδα στο όνομα του πατριωτικού αριστερού καθήκοντος είναι πέρα από τις ιδέες και τα ιδανικά μας, όταν μάλιστα φτάνει να γίνεται ακόμα και μέσα από μηχανισμούς προορισμένους, ας πούμε για την πληροφόρηση –πάντα με ξένιζε η επετηρίδα στο μοίρασμα των σελίδων στην Κυριακάτικη Αυγή για παράδειγμα: πρώτα ο πρόεδρος, μετά ο γραμματέας του κόμματος, πιο μετά ο γραμματέας της Αθήνας, πιο πέρα τα νούμερα 2,3,4,5, κλπ των ηγετικών κλιμακίων, οι προύχοντες συνδικαλιστές κι αυτό που έμενε μοιραζόταν στους υπόλοιπους κι όποιος προλάβει… Πρακτική που ισχύει ακόμα και για τα καλλιτεχνικά και πολιτιστικά πράγματα: ένα ποιητικό βιβλίο κομματικού στελέχους θα τύχει ένθερμης υποδοχής (ανεξαρτήτως περιεχομένου)και άπλετων σελίδων στα έντυπα της Αριστεράς, ενώ θα αποσιωπηθούν δεκάδες ποιητικές συλλογές νέων αξιολογότατων ανθρώπων. Ή πρόσφατα στη βραδιά της Πλ. Κλαυθμώνος στις 16 Ιουνίου ε ε: το ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΔΩ ΜΕ ΠΟΙΗΜΑΤΑ & ΜΟΥΣΙΚΗ, ένα κατεξοχήν γεγονός με πολιτική/κοινωνική διάσταση δεν αξιολογήθηκε καν ως πολιτιστική είδηση στα ωριαία δελτία ειδήσεων του Κόκκινου. Παρόμοια τύχη είχε και η βραδιά του Μανδραγόρα στην Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2015 με κεντρικό άξονά μας «Η φρίκη δε κουβεντιάζεται γιατί είναι ζωντανή» του Γ. Σεφέρη και υπότιτλο «Με τόλμη της δικής μας θέλησης το μέλλον» του Ν. Κάλα. Ευτυχώς το μετέδωσε η Open ERT και η ΕΡΤ3 που σήμερα κινδυνεύουν και πάλι με ξανακλείσιμο μετά την απαίτηση της Μέρκελ να ακυρωθεί όλο το νομοθετικό κυβερνητικό έργο. Αλλά και μετά τη διαφαινόμενη κυβερνητική προτεραιότητα αντί να πληροφορεί να προπαγανδίζει βαφτίζοντας το κρέας σε ψάρι.
Τι προβλέπω με την ελπίδα διάψευσης: η Αριστερά (που εμπιστεύθηκε ο λαός) ως ιδέα υπέστη τραύμα βαθύ κι εξομοιώθηκε με το σαθρό αστικό κι εν πολλοίς διεφθαρμένο πολιτικό πελατειακό σύστημα. Η αίγλη της εξουσίας (η πρώτη δεξίωση φθείρει και η δεύτερη διαφθείρει είχε πει για το ΠΑΣΟΚ του ’81, νομίζω ο Ζουράρης) και η ανάγκη του μεροκάματου θα επιφέρουν ισορροπίες και θα ανακαλύψουν άλλοθι ανάξια γι’ αυτούς που τα επικαλούνται. Οι απόψεις της βάσης του ΣΥΡΙΖΑ θα εξασθενήσουν μέσα από μεθοδευμένους διαδικαστικούς διαύλους, οι εναπομείναντες θα απομακρυνθούν και το υπόλοιπο του τραυματισμένου κόμματος θα αποτελέσει τον κορμό ενός μορφώματος που απέχει από ην αριστερά όσο απέχει το ΠΑΣΟΚ από την πολιτική ηθική. Ο φόβος θα επανέλθει στην πόλη μαζί με τους εχθρούς που καταφέρνουν να τρυπώνουν στις ζωές μας.
Σαν σήμερα 20 Ιουλίου 40.000 Τούρκοι στρατιώτες εισέβαλαν στην Κύπρο. Οι δυνάμεις(;) των πραξικοπηματιών που είχαν καταλάβει το νησί βομβαρδίζοντας το Προεδρικό Μέγαρο εγκατέλειψαν στην τύχη τους κατοίκους της Αμμοχώστου για να προασπίσουν τη …μισή Λευκωσία. Τελικά η Αμμόχωστος βρέθηκε στα χέρια των Τούρκων χωρίς καν να τη θέλουν. Η τραγωδία μπορεί να προκύψει κάθε στιγμή και η ιστορία διδάσκει πως τα έπη, οι ήττες, τα δράματα κατακτώνται και αποτρέπονται όταν οι λαοί έχουν πίστη, όραμα και λειτουργούν συλλογικά, υπεύθυνα. Τότε κερδίζονται οι μάχες και τα «όχι». Που επιτέλους, όπως αποδείχτηκε με καθυστέρηση 75 χρόνων, δεν τα ’παν ούτε ο Μεταξάς μήτε ο Τσίπρας (την Κυριακή 5 Ιουλίου 2015). Το βροντοφώναξε ο λαός και στις δυο ιστορικά κρίσιμες περιόδους.
Τα γερμανικά μηχανοκίνητα και τα τρίκυκλα των Ναζί μπήκαν επίσης Κυριακή στην Αθήνα, 27 Απριλίου 1941. Του άπιστου –ή μάλλον του πονηρεμένου, του «ψαγμένου» Θωμά που δε τσίμπαγε με προπαγάνδες και δεν πίστευε στα θαύματα. Όσοι έβγαζαν μεγαλειώδεις λόγους σαν τον Γεώργιο Παπανδρέου «την έκανα» για εδάφη ασφαλή αφήνοντας το λαό να τραβήξει το βάρος της αντίστασης. Οι θυσίες των Ελλήνων ήταν δυσανάλογες –και αναλογικά του πληθυσμού μας η δεύτερη μετά τη Ρωσία χώρα με τα περισσότερα θύματα. Τα λέμε και τα γράφουμε ασφαλείς (για την ώρα) σε σπίτια που δεν μας κατάσχεσαν ακόμα, σε υπολογιστές που εξακολουθούν να λειτουργούν σε διαδίκτυο που μπορεί να προκαλέσει ανατροπές και να απαντήσει με επιχειρήματα στην προπαγάνδα. Ο λαός έχει γνώση και κρίση. Τα πράγματα δεν βαίνουν πάντα κατά τους σχεδιασμούς της εξουσίας. Μας αναλογεί ένα περιθώριο δράσης πριν καταπέσουμε στην αδράνεια του περιθωρίου.

Κώστας Κρεμμύδας