Εύκολη συνήθεια να γράφεις
Δύσκολη συνήθεια να ζεις
Οι ιστορίες μου δεν έχουν πια τέλος
Οι ιστορίες μου δεν έχουν πια ιστορία
Είναι ένας άνθρωπος αφηρημένος
Την ώρα μας γιορτής
Οι ιστορίες μου
Οι λέξεις υποκλίνονται
Κατεβαίνουν από τη Σκηνή
Χάνονται στον κόσμο
Αρχή και τέλος της ιστορίας. Το βιβλίο χωρίζεται στις ενότητες: Λέει η άλαλη άλλη, Λέξη καλλονή κοιμάται στο αίμα της, Αναζήτησα την έννοια της λέξης Αγγίζω από μακριά, Έμαθε να λέει απέξω Ένα τοπία Το αποστήθισε, Όλες οι λέξεις ανεβαίνουν στη Σκηνή (Για φινάλε;). Κυριαρχία της [«υπέρβαρης», «γδαρμένης», «τεντωμένης» «έμψυχης» ή «τουμπανιασμένης ανάμεσα σε δυο τελείες»] λέξης δηλ. της επικοινωνίας δηλαδή συν-ομιλίας με τον άλλον, δηλ. αναφορά στον άνθρωπο αλλά και στη ζωή αφού η μια [λέξη] προϋποθέτει την άλλη [ζωή]. Και αντιστρόφως. Πρόσφατος ανάλογος συμβολισμός της ποίησης με το θέατρο, τη σκηνή, διαβάζουμε στη συλλογή της Ελένης Αρτεμίου-Φωτιάδου Φώτα στη διαπασών. Μόνο που εκεί η θεατρική δομή είναι συστηματική μέσω του ποιητικού συνόλου. Στη Μαρία Κούρση είναι περισσότερο μια γενική παρομοίωση της ζωής με το θέατρο εκ του θεῶμαι, που σημαίνει βλέπω, παρατηρώ. Βεβαίως υπάρχει λόγος-λέξη που βασίζεται σε κείμενο και εκφωνείται δημόσια αλλά και δράση κι ως εκ τούτου απολογισμός: «Τα χρόνια μου μεγάλωσαν/ Παίρνουνε χάπια για να κοιμηθούν/ Σκύβω/ για να περάσω ξυστά/ Από το απόγευμα στο βράδυ» («Κοντοστέκομαι»). Αλλά και ο αναγνώστης, «ο θεατής – ρίσκο» [που] «Θ’ αποφασίσει». Δέκατη έβδομη ποιητική συλλογή σε μια πορεία 45 χρόνων. Μια αφηγηματική σύνθεση με αδημοσίευτα αλλά και δημοσιευμένα ποιήματα που παρουσιάζονται σε νέα μορφή. Χαρακτηριστικό των σύντομων ποιημάτων κάποιοι στίχοι-μότο που προτάσσονται στα δεξιά του ποιήματος σε οργανική σχέση με το ποίημα, όπως άλλωστε συμβαίνει και με τον τίτλο του κάθε ποιήματος. Ίσως και να αποτελούν τη σκηνική οδηγία του σκηνοθέτη-ποιητή:
Πάμε πάλι
Μετακομίζω συνεχώς σε μικρότερα σπίτια
Πιο λίγο ακούω
Χειρίζομαι την ημέρα άδικα
Εξηγήσεις σου οφείλω
Δεν σου είπα την αλήθεια πως
Κι εγώ θα γεράσω κι εγώ κι εγώ
Παρακούω εντολές
Ακούω πολύ τίποτα δεν ακούω
Όμως κάνω για σας τα πρέποντα
Θ’ ανακηρυχθώ
Θ’ αποκηρυχθώ.
Η Μαρία Κούρση ξέρει να γράφει με ακρίβεια, οικονομία, συμπύκνωση βλ. ουσία. Χρησιμοποιεί ωραίες παρηχήσεις, τις αναγκαίες αντιθέσεις, τα ομόηχα σχήματα [κινητά-κινούμενα/ και πάνω από όλα εκφράζει/μεταφράζει/αποκαλύπτει την ανθρώπινη ύπαρξη παρουσία/πορεία [«Ο οδηγός Είμαι γέρος και τυφλός/ Είμαι όλοι οι επιβάτες/ Είμαι έξω οι προσμονές/ Είμαι η πόρτα του δεν άνοιξε»] μέσα από το πρωτοπρόσωπο «Είμαι» αντί του γενικού τριτοπρόσωπου «είναι». μέσα από τις άρτια αξιοποιημένες στην εντέλεια λέξεις της:
Έμψυχες λέξεις
Όχι δεν θα παραγγείλει κάτι ακόμα
Ήρθαν όλα τα πλήρωσε
τοις μετρητοίς έτσι για πρόφαση
Κάλεσε τον σερβιτόρο
Κι εκείνος δεν ήρθε
Οι λέξεις πια δεν έχουν
υγρασία
Στεγνώνουν
Τις πατούν
γίνονται χώμα
Ένα με το χώμα, μυρίζουν
Άρωμα σαλεμένο
φωνήεντα και σύμφωνα
που δεν σημαίνουν
Χαλάνε
Και τα λυπημένα
Κομμάτια νερό κομμάτια φωτιά
Κομμάτια ασφάλτου με γυρίζουν
Εκεί από όπου κατάγομαι
Οι λέξεις κάθε μέρα
είναι άσχημες δισύλλαβες και μόνες
(Μπαίνουν στις συγκοινωνίες
κρατούν σακούλες πλαστικές
και βλέπουν τηλεόραση)
(Φωνάζουν κακόηχα μεταλλικά
Λένε μάλιστα μάλιστα)
Μια τρυφερή σύμπτωση
είναι μόνο
Όλα
Και βέβαια αφού μιλούμε για λέξεις είναι φυσικό να αξιοποιούνται ευρηματικά στα πολλά ποιήματα ποιητικής του βιβλίου. Άλλωστε πέραν της ζωής η Μ.Κ. κάνει τέχνη κι αυτά τα δυο συνυπάρχουν και συνομιλούν με τον άνθρωπο από συστάσεως κόσμου.
Κάποιοι επιθετικοί προσδιορισμοί με παραπέμπουν στο ύφος της Κικής Δημουλά: «Η πλήξη μεγαλοαστή/ ν’ αγοράσει καπέλο», «ξεχάστηκε αφύλακτη σελίδα στον κήπο», «Η λέξη που πενθεί/ τραβάει για τη θάλασσα», «Τετράγωνο σπίτι με τα/ Φοβισμένα κλειδιά». «Η ποίηση νοσηλεύεται στο αλφάβητο»…
Θα μπορούσα να παραθέσω όλο το βιβλίο. Είναι από τις ωραιότερες συλλογές που διάβασα. Ένα βιβλίο που διαλέγεται μαζί σου τα αναζητάς και το ανακαλύπτεις/σου αποκαλύπτεται σε κάθε ανάγνωση. Η καλύτερη δουλειά της Μαρίας Κούρση αλλά και από τις αρτιότερες ποιητικές συλλογές. Όντως ποίηση και «ποιήματα στον Χρόνο» και βάλτε όσα κεφαλαία εσείς νομίζετε.
Κώστας Κρεμμύδας
[Μαρία Κούρση, Εξόδιος Αέρας, Ποίηση, Εκδοτική Αθηνών, 2023, σελ. 183]