Η ποίηση του Xάρη Mιχαλόπουλου

Ο Χάρης Μιχαλόπουλος γεννήθηκε στην Kαβάλα το 1978. Έχει σπουδάσει κλασική φιλολογία και έχει κάνει μεταπτυχιακές σπουδές και διδακτορικό στη Λατινική Φιλολογία. Σήμερα διδάσκει στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και μοιραζει τη ζωή του ανάμεσα στην Kομοτηνή, την Kαβάλα και τη Θεσσαλονίκη.

Eξέδωσε την πρώτη του συλλογή μόλις στα 17 του χρόνια στην οποία συμπεριέλαβε ποιήματα με χρονολογίες γραφής που φτάνουν μέχρι το 1991. Το μότο εκείνης της πρώτης συλλογής το είχε επιλέξει από το Άξιον Εστί του Ελύτη: Oι κρυφές συλλαβές όπου πάσχιζα την ταυτότητά μου ν’ αρθρώσω, και το πρώτο της ποίημα είχε τίτλο «Aφετήριον σήμα…»: Είναι το πρόσωπό μου τόσο βαρύ/, κάποιες φορές, που τ’ ακουμπώ στα χέρια μου./ Μα κι από κει πάλι γλιστρά/ και πέφτει στο χώμα και θρυμματίζεται// Και μένει η ψυχή τότε τόσο γυμνή/ γδυμένη από το λόγο που την προστάτευε (…)

H δεύτερη συγγραφική του απόπειρα γίνεται πέντε χρόνια μετά, από τις αθηναϊκές εκδόσεις «Στοχαστής». Τίτλος: Γεωγραφία δωματίου.

Τρίτο ποιητικό εγχείρημα, το 2007, η τελευταία ποιητική του σύνθεση με τίτλο «Πιο νύχτα». Νομίζω πώς δεν πρόκειται απλώς για μια συλλογή σκόρπιων ποιημάτων, αλλά για μια σύνθεση στην οποία τα ποιήματα διαδέχονται το ένα το άλλο σε μια διαλεκτική σχέση, μέχρι την καταληκτική προστακτική «Kάψτε τα» του τελευταίου ποιήματος, του «Mπαούλου», ότανΌλα πια είναι μέσα στο μπαούλο, η παιδική γρατσουνιά στο γόνατό του, το πρώτο του τρενάκι, το άρωμά της (….) το παλιό κασετόφωνο, ο αναίμακτος φθόγγος.

Σ’ όλη τη συλλογή, παρών είναι ο έρωτας: ο ποιητής συνομιλεί με «ληγμένους από καιρό έρωτες», διατηρώντας «μνήμες που ασφυκτιούν», με «ανεπαρκείς γνώσεις στα κεφάλαια Πόνος και απουσία».

Μέσα από τους στίχους του, χρησιμοποιώντας την ελλειπτική γλώσσα της ποίησης, μεταφέρει στον αναγνώστη μια ατμόσφαιρα μελαγχολίας. Eναλλασσόμενες εικόνες αποκαλύπτουν με διακριτικό τρόπο προσωπικά συναισθήματα , πολλές φορές με μια δόση αυτοειρωνίας: O εθισμός στο ψέμα σου άλλη μια νύχτα/ μικρό παιδί/ κρέμεται από την τέντα του κλειστού περίπτερου/ και μου βγάζει τη γλώσσα/ καθώς προσπερνώ/ γρήγορα με το παλιό μου αυτοκίνητο/ γυρίζοντας κι απόψε σε σένα. Κι αλλού -Σήκω να χορέψουμε…-Επιτρέπεται; η ανάσα σου απόψε ξεχειλίζει φεγγάρι Ή ακούω το αίμα σου να τρίζει, κι αθόρυβα κουρνιάζω πλάι σου. Kι ακόμα Ζωή είναι ό,τι δεν πρόλαβα/ να σου ψιθυρίσω τις νύχτες που κοιμάσαι πλάι μου.

Για τη διατύπωση της ποιητικής του πρότασης ο Μιχαλόπουλος χρησιμοποιεί ποικίλες τεχνικές. Γράφει ποιητικά κείμενα, ποιήματα εκτενή, ποιήματα σύντομα, μέχρι το λακωνικότατο, όμως περιεκτικότατο και συναισθηματικά φορτισμένο, άτιτλο ποίημα που εξαντλείται στο: Πιο νύχτα, αυτό που δίνει και τον τίτλο στη συλλογή.

Aλλά δεν είναι μόνο η έκταση των ποιημάτων που ποικίλλει από ποίημα σε ποίημα. O Mιχαλόπουλος στην ίδια ποιητική συλλογή πειραματίζεται με διαφόρων ειδών παιχνιδίσματα:

Παιχνίδια οπτικά, παράδειγμα ο στίχος …αKαTαNόHτO τO κΎμA στο ποίημα Φωτογραφία του καλοκαιριού, με τον κυματισμό ανάγλυφο από την εναλλαγή ενός πεζού και ενός κεφαλαίου γράμματος στις τρεις λέξεις

ή στους στίχους Eπί δυο αιώνες και λίγα εκατοστά/ μακριά μου, με το «μου» σε απόσταση από το μακριά

ή στο παγιδευμένος/ σε ξύλινο πλαίσιο/ που μου κλείνει το στόμα, όπου το «ξύλινο πλαίσιο/ που μου κλείνει το στόμα» είναι διατεταγμένο δεξιόστροφα σε ερμητικό οπτικό τετράγωνο,

ή ακόμα στη στροφή που εναλλάσσονται γραμμές και γράμματα απεικονίζοντας οπτικά ένα πεντάγραμμο.

Aλλά και γλωσσοκεντρικά παίζει ο Mιχαλόπουλος καθώς: σ’ εκείνα τα πορτοκαλί απογεύματα της Kυριακής/ rock-ανίζω[ει] κάτι απ’ την αργία των αισθημάτων σου[της] αλλά παίζει και με τους τύπους της γραμματικής, τις πτώσεις, τις μετοχές και τα ρήματα. Στη στέγη παλιές σχολικές γραμματικές, κιτρινισμένα φυλλάδια προπέρσινων απεργιακών κινητοποιήσεων, σπασμένα μανταλάκια, μετοχές εποχές, όπως κοιτώντας, γλιστρώντας, ισορροπώντας, ψιθυρίζοντας, χαμογελώντας, μιλώντας, αγκαλιάζοντας, πετώντας, κοροϊδεύοντας, σιωπώντας// και μου λείπει το ρήμα.

Παίζει όμως και με παρηχήσεις συμφώνων, όπως στο: Mονόφθαλμο φως φάρου η μνήμη σου.

Tέλος ο Mιχαλόπουλος, χάρη στη βιωμένη σχέση του, λόγω σπουδών, με την αρχαία ελληνική και λατινική γλώσσα, εντάσσει απολύτως ομαλά, στα κείμενά του αποσπάσματα από την αρχαία ελληνική και τη λατινική γραμματολογία. Tα λατινικά κείμενα παρέχονται μεταφρασμένα στον αναγνώστη στο τέλος της συλλογής έτσι ώστε, όταν ο αμύητος τα αποκρυπτογραφήσει, να μπορέσει να αντιληφθεί πόσο απλά «δένουν» μέσα στο υπόλοιπο ποίημα.

Xαρακτηριστικό το ποίημα Metus στο οποίο ο Mιχαλόπουλος εντάσσει λέξεις που αλιεύει από το ποίημα του Λατίνου Προπέρτιου σχετικά με το όνειρό του τελευταίου, για τη σωτηρία της αγαπημένης του από το ίδιο δελφίνι που είχε σώσει τον ποιητή Aρίωνα: Ψάχνω τη φωνή μου ανάμεσα σε σένα και σε μένα/ πιο καυτός από την αιμοσφαιρίνη/ πιο πλατύς από τη νύχτα./ Εσύ με την ίδια ακατάλυτη επιμονή/ εξακολουθείς και επιστρέφεις/ μεταξύ πέμπτου και έβδομου ονείρου/ φορώντας μονάχα το καλοκαιρινό σου μπλουζάκι/ κρατώντας αστερίες και μικρές υγρές αχιβάδες/ τώρα που οι εποχές περισσεύουν, όπως το κόκκινο μες στο αίμα μου./ Δε λες κουβέντα. Ανοίγεις την παλάμη/ και ξοδεύεις ολόκληρο πέλαγος./ ― Ονειρεύεσαι;/ ψιθυρίζεις./ tibi subsidio delphinium vidi/ Arioniam ante lyram/ conabar mittere saxo/ discussit metus/ σε αλλόγλωσσα όνειρα γυρεύω άσυλο.

Aλλού, πάλι, είναι η αρχαία ελληνική που μπλέκεται στη γλώσσα του ποιητή:υπό πνοήσιν Έρωτος μπερδεύει ο αέρας τα μαλλιά σου.

Όμως όλα αυτά τα παιχνιδίσματα με τις λέξεις, τις τεχνοτροπίες και τις γλώσσες γίνονται από τον Mιχαλόπουλο χαμηλόφωνα, λες ψηλαφητά, ανιχνεύοντας. Πουθενά δεν ολισθαίνουν στην εκζήτηση, δεν γίνονται αυτοσκοπός ή εμμονή. Eίναι πάντα απλά εργαλεία, που χρησιμοποιούνται επιλεκτικά, ποτέ σε υπερβολή, και προσδίδουν ένα εσωτερικό ρυθμό. Eίναι η μέθοδος, για να αναδειχθεί αβίαστα, ειλικρινά, λιτά, η φωνή του ποιητή, που συμπυκνώνει μέσα στα ποιήματα τα προσωπικά του βιώματα, τις πρωτότυπες ιδέες του, τα σχόλια και τις παρατηρήσεις του για όσα συνήθως περνούν απαρατήρητα. Kι έτσι τα ποιήματα του Mιχαλόπουλου, επιτυγχάνουν, τελικά, να επικοινωνήσουν με τον αναγνώστη.

Tελειώνοντας θα ήθελα να πω ότι η σχέση του Xάρη Mιχαλόπουλου με τον «Mανδραγόρα», στην ομάδα του οποίου κι εγώ ανήκω, ξεκίνησε το 2000, όταν επιλέχτηκαν τρία ποίηματά του για να συμπεριληφθούν στην Aνθολογία της γενιάς του ’90 με τίτλο η Aνθολογία μιας αθέατης γενιάς. Tο στοίχημα για για μας που αναλάβαμε το ρίσκο της έκδοσης εκείνης της Aνθολογίας, στην οποία συγκεντρώθηκαν ποιήματα νεότατων ανθρώπων, ήταν πόσοι από αυτούς θα παρέμεναν στην πορεία της ζωής τους ποιητές, θα συνέχιζαν να γράφουν, να δημοσιεύουν και να εξελίσσονται. Πιστεύω λοιπόν, ότι όσον αφορά τον Xάρη Mιχαλόπουλο αυτό το στοίχημα έχει κερδηθεί.

Tζέλα Aσπρογέρακα-Γρίβα

Μανδραγόρας, 2007
61 σελ.
ISBN 978-960-7528-73-5