Όπως σημειώνει εισαγωγικά ο Κωστής Παπακόγκος, Η νυχτερίδα θεωρείται σύμβολο σοφίας, πανουργίας, εφευρετικότητας, αλλά κι εκδίκησης. Συνδέεται επίσης με τη μαύρη μαγεία και τον εξορκισμό.
Τούτα τα ποιήματα γράφτηκαν κατά τη διάρκεια της εφτάχρονης δικτατορίας στην Ελλάδα και δημοσιεύτηκαν αρχικά στο εξωτερικό, σε βιβλία ή στον ξένο Τύπο. Στη χώρα μας πρωτοτυπώθηκαν, με τη φροντίδα και την επιμέλεια του Νίκου Καρούζου, σε τρεις χωριστές ενότητες: το 1973 τα «Πορτρέτα», το ᾽74 τα «Αντίχορδα» και το ᾽76 ο «Υπερβόρειος». Σαράντα χρόνια μετά κυκλοφορούν σε συγκεντρωτική έκδοση, από τον Μανδραγόρα, με τον γενικό τίτλο «Νυχτερίδες».
Πρόκειται για την οδοιπορία ενός μαχόμενου ποιητή πέρα απ’ τα όρια της χώρας, έχοντας «τη λύρα τη δίκαιη στον ώμο», όπως θα ’λεγε ο Σολωμός, αλλά και το σάκο του πλήρη απ᾽ ό,τι πολυτιμότερο του εμπιστεύτηκε η πατρίδα: τους αδιάλλαχτους αγώνες της για λευτεριά και τους κρυφούς καημούς της.

Μαχαίρωσα τις σάρκες μου να σε πετύχω
μα ξεκαρδίστηκες στα γέλια.
Σ᾽ έψαξα στον καθρέφτη δε σε βρήκα
σ’ έψαξα στ’ όνειρο και σ’ έσβησε η βροχή.

Θέλω να πω πως δε σε ξέρω ακόμα
κι ας κουβαλάμε απ’ το ᾽44 στις πλάτες μας
το φέρετρο του προδομένου αγώνα.

Η μακρόχρονη ολοκληρωτική νύχτα των συνταγματαρχών, δεν αποτελούσε το μόνο ομαδικό κολαστήρι της εποχής εκείνης. Η ωμή βία και η καταπίεση, απ’ την Ινδοκίνα ως τις Ηράκλειες Στήλες κι απ’ τη Χιλή ως τη Νότια Αφρική, θριάμβευαν και ταρακουνούσαν τον πλανήτη:

Ανοίγουν σαν παράθυρα οι εφημερίδες βλέπω
στο Βιετνάμ, στη Ροδεσία, στην Ελλάδα
να ουρλιάζουν τα σφαγμένα φώτα.
Η όψη της μέρας τρόμος και φωτιά.
Εδώ όμως δεν έχουμε μια πολιτική ποίηση ψυχρών συνθημάτων, αλλά έναν λεπτό, συμπυκνωμένο λυρισμό με βαθύ στοχασμό και πλατύ συμβολικό χαρακτήρα. «Ώρα να δεις τα πράγματα σε νέο φως λουσμένα», θα πλέξει ο Παπακόγκος τον δεκαπεντασύλλαβό του μ’ ένα αίσθημα τετελεσμένης παραδοχής, αλλά ταυτόχρονα και με επιμονή στις μνήμες που ᾽δωσαν νόημα στην κατοπινή του πορεία.
Με την πηγαία γλώσσα του, χυμώδη μα συγκρατημένη, μοιράζει τ’ όραμά του στη Στοκχόλμη, αποζητώντας την καταγραφή της αλήθειας που ᾽κανε χιονοστιβάδες κι όνειρα ένα στην πυρκαγιά της ψυχής του. «Έζησα πάντα έξω απ᾽ τους τοίχους», θα πει, κι ότι «το δέντρο με τις μαύρες ώρες/ είναι ο τρόμος», ακόμα και στην «πήλινη νύχτα» του Βορρά.
Στα ποιήματα του Κωστή Παπακόγκου η ιστορία αγκαλιάζεται με το συναίσθημα, ο πόνος με την απαντοχή, η οργιαστική βλάστηση της Σκανδιναβίας με τους ψηλούς αετούς της Πίνδου, ο υπερρεαλισμός και οι συμβολισμοί με την απρόβλεπτη ανατροπή της εικόνας όταν «οι λεπτοδείχτες βγάζουν φύλλα».
Ακόμα και στα μεγαλύτερα ποιήματά του, συχνά επικρατεί η επιγραμματικότητα αυτόνομων στροφών, γνωστή απ’ τα εκατοντάδες τρίστιχά του στα «Γκρεμόχορτα» και στην «Έβδομη λιαχτίδα». Αλλά κι ετούτο το βιβλίο του, άμοιρο δε θα μείνει από μικρογραφίες:

Κάποτε θα καούν απ᾽ τη φωτιά τους οι καρδιές
τα ποιήματα θα μείνουν σπίθες μες στη στάχτη
και θα ᾽ναι το κρυφό σκολειό της ιστορίας.

Η συλλογή είναι αφιερωμένη στην ηθοποιό Αλίκη και στον άντρα της, τον γνωστό σατιρικό ποιητή Πωλ Νορ, καθώς και στην Ειρήνη. Αγωνιστές της δημοκρατίας όλοι τους, ενώθηκαν μέσα στον αντιδικτατορικόν αγώνα της Διασποράς με αδερφική φιλία.

Ο Κωστής Παπακόγκος γεννήθηκε το 1936 στο Παχτούρι της κεντρικής Πίνδου κι απ᾽ τα μέσα της δεκαετίας του ᾽60 μένει μόνιμα στη Στοκχόλμη. Είναι μέλος της Ομοσπονδίας Σουηδών Συγγραφέων κι εξέδωσε , μέχρι σήμερα, πάνω από είκοσι πέντε βιβλία σε διάφορες γλώσσες.
Από τις εκδόσεις Μανδραγόρας κυκλοφορούν ακόμα οι ποιητικές του συλλογές «Γκρεμόχορτα», 2008, «Ιθάκη», 2010, «Χιονισμένος λύχνος», 2012, και «Η έβδομη λιαχτίδα», 2014.

«Μ»

έργο εξωφύλλου: Ίνγκελα Γκρεώ,
εκδ. Μανδραγόρας,
Φθινόπωρο 2015,
σελ. 96,
ΙSBN: 978-592-016-6