19 Μαΐου 2017. Παρασκευή. Νύχτα Αισθητικής. Σήμερα φιλοσοφούμε στο Γαλλικό Ινστιτούτο και στο Γκαίτε μέχρι το πρωί. Πέρυσι το έχασα, φέτος δεν υπάρχει περίπτωση. Άρχισα όμως να βλέπω μπάσκετ στην τηλεόραση στις έξι η ώρα το ματσάκι του Ολυμπιακού στην Κωνσταντινούπολη με τον κόκκινο στρατό και κόλλησα. Χάρηκα για τη νίκη των ερυθρόλευκων απέναντι σε μία ομάδα εκατομμυριούχων και τώρα η ελληνική ομάδα θα διεκδικήσει το ευρωπαϊκό τρόπαιο στον τελικό της Κυριακής, με τις όποιες πιθανότητες, απέναντι στους μισθοφόρους της Φενέρ Μπαξέ του Ομπράντοβιτς μπροστά σε ένα τουρκικό πλήθος, φανατικών. Ο δημοσιογράφος που παίρνει συνέντευξη από τον προπονητή του Ολυμπιακού τον ρωτάει πώς εξηγεί να επαναλαμβάνεται αυτή η επιτυχία των Ελλήνων για πολλοστή φορά σε μία μπασκετική υπερδύναμη, άρα υπάρχει «ανώτερη δύναμη». Δεν ξέρω για ανώτερη δύναμη απαντάει ο προπονητής Σφαιρόπουλος εμείς είμαστε συγκεντρωμένοι στο πλάνο μας. «Μα δεν μπορεί, υπάρχει ανώτερη δύναμη», επιμένει ο τηλεσπήκερ. Έκλεισα την τηλεόραση.

Έχασα βέβαια, με την «ανώτερη δύναμη» του ευσεβούς δημοσιογράφου, την εναρκτήριο συναυλία της χορωδίας του Δήμου Αθηναίων, που πλαισιώνει τη «Φιλοσοφία» στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου, αλλά μικρό το κακό, η «Νύχτα Αισθητικής» είναι μπροστά μας.

 

Νύχτα Φιλοσοφίας. Μια πρόσκληση για πειραματισμούς με την ετερογένεια. Πήρα το συρμό από τη Βικτώρια και βγήκα στην Ομόνοια. Ανεβαίνω τη Σταδίου και είναι νεκρή, Παρασκευή βράδυ. Ούτε οι άστεγοι δεν είναι στα χαρτόνια τους. Σκοτάδι, έρεβος βαθύ κι ούτε μία βιτρίνα φωτισμένη. Ο κόσμος του θεάματος έχει πάει στο Γκαίτε να κριτικάρει το θέαμα.

Η φετινή τέταρτη διοργάνωση της Νύχτας γίνεται, όπως είπαμε, από κοινού από τα τμήματα μορφωτικής δράσης του Goethe-Institut και του Γαλλικού Ινστιτούτου, με την υποστήριξη του γαλλο-γερμανικού άξονα του Ταμείου δηλαδή Πολιτιστικής Συνεργασίας των δύο χωρών. Όλα χαλαρά. Έρχεσαι από μία μικρή κόλαση στο γιάπικο παράδεισο της …φιλοσοφίας. Στο φουαγιέ, σε μία προσομοίωση παιδικής Χαράς, με φουσκωτό πύργο που τραμπαλίζεται, δυο μισοξαπλωμένοι νεαροί, ο ένας με κοντό παντελονάκι, φιλοσοφούν ή μάλλον μιλάνε για τέχνη (από τα λίγα που άκουσα), ενώ το ακροατήριό τους είναι όλες κοπέλες κλασάτες, καμιά εικοσαριά, που παρακολουθούν ευλαβικά το λίκνισμα των νεαρών φιλοσόφων στη φουσκωτή τραμπάλα –η αισθητική αποτελεί πάνω απ’ όλα έναν χώρο όπου μοιραζόμαστε εμπειρίες.

Κοντοστέκομαι στα βιβλία. Αγοράζω της Heinich «Το Παράδειγμα της Σύγχρονης Τέχνης Δομές μιας καλλιτεχνικής επανάστασης» στα ελληνικά. Η Nathalie Heinich είναι γαλλίδα κοινωνιολιόγος που ειδικεύεται στη τέχνη κι έχω διαβάσει στα γαλλικά το πολύ δυνατό βιβλίο της για τις Αξίες (Des Valeurs) που δεν είναι ούτε πραγματικές, ούτε ψευδαισθησιακές, ούτε «καθαρές» αξίες όπως θέλει η ηθική, αλλά εξελίσσονται μέσα στην κοινωνία και αποκτούν συλλογικό νόημα, όπως η αξία της εργασίας, της Οικογένειας, της Ειρήνης. Η Heinich λέει πως οι αξίες δεν έχουν πολιτικό χρώμα, αλλά τότε ποιος δημιουργεί τις αξίες αν όχι τα κόμματα, οι κοινωνικές ομάδες, οι κλίκες, τα μίντια το σχολείο, η Εκκλησία, η Αυταξία, «οι αυταξίες» δηλαδή.

Στο υπόγειο αμφιθέατρο του Γκαίτε δεν καταλαβαίνω καλά καλά τι γίνεται είναι «το Θέατρο του Καταπιεσμένου» μία εκδήλωση πολυσυμμετοχική που θέλει να δώσει τον λόγο σε όλους σε «μία ανέφικτη Συνέλευση». Μ’ αρέσουν οι συνελεύσεις αλλά πέφτω σε μαθητές του Πειραματικού Σχολείου Αθηνών και σε Δημοτικά σχολεία της Περιβαντολλογικής Εκπαίδευσης που κρατάνε πανό και παίζουν κάποιους ρόλους κοινωνικής ευαισθησίας, γι αυτό προτιμώ να πάω στο γαλλικό Ινστιτούτο καθώς η νύχτα τρέχει, τα φιλοσοφικά δρώμενα και τα workshop είναι άπειρα και τα ερωτήματα πολλά.

 

Στις 21:00: «Κάνοντας μουντζούρες. Σε ποιες συνθήκες το παιχνίδι μπορεί να γίνει κοινό;» Οι «μουντζούρες» εξελίσσονται «ανάμεσα» στα δυο Ινστιτούτα στον δημόσιο χώρο και σκηνοθέτις της performance είναι η Léa Drouet σε συνεργασία με την ομάδα Phictions. Έρχονται οι Καρυάτιδες και οι σουφραζέτες να με πάρουν «να παίξω», με περνάνε για τον Αξελό, με παίρνουν αγκαζέ, τα μπράτσα τους είναι γυμνά, τα στήθη τους ελεύθερα, με περνάνε ξεκάλτσωτες από τα χίλια κύματα, από τα Κύθηρα και από την λίμνη Αχερουσία. Τίποτα καλύτερο από το παιχνίδι της ουτοπίας όταν γίνεται στιγμή. Θέλω να βγάλω το τζάκετ μου γιατί ζεσταίνομαι. Φοβάμαι μη χάσω το πορτοφόλι μου.

 

Λένε ότι η όλη βραδιά έχει σχεδιαστεί ως μια διέλευση ανάμεσα σε τρόπους σχέσεων, ανάμεσα σε γλώσσες, ανάμεσα σε πνευματικούς ή φυσικούς χώρους. Ήδη στο Γκαίτε πήραμε μία πρόγευση σε ένα περιβάλλον χαζοχαρούμενο, αλλά ίσως είμαι προπέτης. Το καλό είναι ότι υπάρχει αυτή η καλλιτεχνική παρέμβαση στη διαδρομή που ενώνει τα δύο κτήρια φιλοσοφικά και δίνει ζωή στην περιοχή. Στην εποχή της λιτότητας και της προσφυγικής κρίσης όπου οι κοινωνίες στην Ευρώπη ταμπουρώνονται πίσω από το φόβο και τη δυσπιστία απέναντι στον άλλον και τα σύνορα οριοθετούνται με συρματοπλεγμένους φράχτες και πνιγμένους, εγώ περνάω καλά, πάνω από κάτι σκουπίδια τώρα, αναζητώντας τη δημιουργία ενός αισθητικού χώρου και χρόνου, τη δυνατότητα να συσκεφτώ με ένα άθροισμα ατόμων υποψιασμένων και ωραίων που τους αρέσει το παιχνίδι.

 

Επηρεάζουμε την πραγματικότητα που παρατηρούμε; Μα και βέβαια. Ακόμη κι αν το παίζουμε θύματα. Η παρουσία μου δημιουργεί πραγματικότητα. Στην κυριολεξία δημιουργώ τη δική μου πραγματικότητα, μία κοινοτυπία της Μοναξιάς μέσα στο πλήθος.

 

Ταυτόχρονη μετάδοση στα δύο Αuditorium του Goethe-Institut και του Γαλλικού Ινστιτούτου. Ταυτόχρονη μετάφραση στα ελληνικά, γερμανικά και γαλλικά.

Όλη η οργάνωση της βραδιάς έχει βασιστεί στην αρχή της ισότητας καλλιτεχνικών και θεωρητικών γλωσσών και τώρα που βλέπω το φιλόδοξο πρόγραμμα λυπάμαι που δεν είμαι οργανωμένος, έπρεπε να είχα φέρει και κάποια φίλη μου να συν-χαρώ μαζί της.

 

Ανεξάρτητοι εκδότες στον πρώτο όροφο του Γαλλικού Ινστιτούτου. Συλλογικοί επιτόπιοι πειραματισμοί. Τα έχουν βάλει όλα μαζεμένα. Δεν μπορείς να παρακολουθήσεις ούτε τα μισά. Έχεις μπερδευτεί, έχεις διασπαστεί, βρίσκεσαι σε ένα ελκυστικό σούπερ μάρκετ, ακούς μια μουσική από σειρήνες, θέλεις να απλώσεις το χέρι σου παντού, δεν υπάρχουν τιμές στα πράγματα, η μόνη τιμή είναι ο χρόνος σου που είναι πολύτιμος και πρέπει να διαλέξεις σε ποια εκδήλωση θα καταλήξεις, με ποιον θα πας και ποιους θα αφήσεις.

 

Έκθεση φωτογραφίας στο καφενείο του Γαλλικού Ινστιτούτου. Φωτογραφίες φτώχειας την περίοδο των γάλλων αποίκων στην Αλγερία. Πως μπορούν να παρεξηγηθούν οι προθέσεις με τη γραφή! Αντιγράφω απόσπασμα από συνοδευτικό κείμενο του Pierre Bourdieu: Une des choses qui m’ avait le plus m’avait intéressé à l’époque c’était ce que j’appelais l’économie de la misère ou l’économie du bidonville. Ακούγεται κάπως, αν είσαι δύσθυμος, όπως εγώ πέρασα την Αχερουσία. Τι πα να πει «ένα από τα πράγματα που τον ενδιέφεραν εκείνη την εποχή ήταν αυτό που ονόμαζε η οικονομία της μιζέριας ή η οικονομία της παραγκούπολης»; Κι εμένα ένα από τα πράγματα που μ΄ ενδιέφεραν εκείνη την εποχή ήταν η μαλακία των διανοούμενων.

Κι όμως γίνεται κανείς μαζί του άδικος χωρίς λόγο, καθώς οι λέξεις μας προδίδουν κι ο Μπουρντιέ θέλει να μιλήσει πάλι για τη οικονομία της φτώχειας κι όχι για γραφικότητες. Ο ίδιος ήταν ένας σκληρός αριστεριστής, έχει μιλήσει για το ρόλο των διανοούμενων κι έχει καταγγείλει τη «νεοφιλελεύθερη σκέψη» πολύ πριν γίνει κυρίαρχο μοντέλο και η καταγγελία της μόδα του συρμού.

 

Η κυριαρχία των σχημάτων της νεοφιλελεύθερης σκέψης, εξαγνισμένη στην κολυμβήθρα του “πολιτισμικού οικουμενισμού” και του «οικονομιστικού καπιταλισμού», κατέληξε να αναδιαμορφώσει τις κοινωνικές σχέσεις και τις πολιτισμικές πρακτικές των περισσότερων κοινωνιών έχοντας ως υπόδειγμα την απόσυρση του Κράτους, την εμπορευματοποίηση των δημοσίων αγαθών και τη γενίκευση μιας κοινωνικής ανασφάλειας. (Pierre Bourdieu: Contre-feux et contre feux. Pour un movement Social Européen)

 

20:15-21:15. «Οι αξίες της τέχνης». Debate που μόλις το χάσαμε στη Βιβλιοθήκη του Γαλλικού Ινστιτούτου, γαμώτο μου. Ήταν μία παρουσίαση – αντιπαράθεση της γαλλίδας κοινωνιολόγου Nathalie Heinich (ευτυχώς πήρα το βιβλίο της, είναι σπεσιαλίστρια όπως είπαμε παραπάνω, στις «αξίες») και της γερμανίδας επιμελήτριας Nikola Dietrich, με συνομιλητή τον φιλόσοφο Κωνσταντίνο Βασιλείου.

 

 19:45-23:00. «Αντίσταση της αισθητικής και αισθητική της αντίστασης». Η ενότητα έχει ξεκινήσει με την προβολή της ανολοκλήρωτης ακόμα ταινίας οι Ανυπόμονοι των Aliocha Imhoff & Kantuta Quirós, ιδρυτές της πλατφόρμας καλλιτεχνικών παραγωγών le peuple qui manque (ο λαός που λείπει). «Μπροστά στην κρίση του μέλλοντος, που είναι αναγκαστικά και μια κρίση της αφήγησης, οι Ανυπόμονοι είναι εκείνοι που σε διάφορα μέρη του κόσμου εργάζονται για ένα κίνημα ανοικοδόμησης απέναντι σε μια ιστορία που μοιάζει σταματημένη» κλπ., κλπ.

Συμμετέχουν οι φιλόσοφοι Marie-José Mondzain και Juliane Rebentisch, ο σκηνοθέτης Πρόδρομος Τσινικόρης και ο φιλόσοφος Laurent de Sutter, η φιλόσοφος Μαρία Κακογιάννη και η δραματουργός Camille Louis.

 

Υπάρχει συναυλία με τον μουσικό Abaji. Είναι μόνος, οπότε ποια συν-αυλία;

 

Άλλο: Ανοιχτά εργαστήρια αισθητικής. Υβρίδιες ή υβριδικές συνελεύσεις. Αίθουσα Gisèle Vivier του Γαλλικού Ινστιτούτου. Διοργάνωση: Ομάδα φιλοσοφίας Γκαβαγκάι. Qu’ est que c’ est gavagai? Ταυτόχρονη μετάφραση στα ελληνικά και γαλλικά. Μαθαίνουμε ότι το Gavagai «είναι μια ομάδα φιλοσοφίας που λειτουργεί αυτόνομα, εκτός των πανεπιστημιακών δομών, σε μια προσπάθεια υπέρβασης του χάσματος μεταξύ φιλοσοφικών σχολών και αφηγημάτων». Εκδίδoυν μια εφημερίδα και διοργανώνoυν επιμορφωτικές συνεδρίες ποικίλου περιεχομένου για τα μέλη της, καθώς επίσης συνέδρια και διαλέξεις.

 Εργαστήριο 1: «Υπάρχει τέλος στη μοντέρνα τέχνη;» Μόλις τη χάσαμε, πέσαμε πάνω στη «Συζήτηση με το κοινό». Σκοπός να ενωθούν οι ομιλητές και «ακροατές», μετακινώντας συνεχώς τα όρια που χωρίζουν τους πρώτους από τους δεύτερους. Έχουν μιλήσει η Μαρία Τζούμπα, η Δήμητρα Τρίγκα και ο Παναγιώτης Κουτούλιας. «Τι είναι η τέχνη;» «Τέχνη ένας άχρονος ή ένας αναχρονιστικός κόσμος;» «Τί ακριβώς είναι το περίφημο τέλος της τέχνης; Πώς στοιχειοθετείται;». Ας ρίξουμε μια ματιά στο Εργαστήριο 2 μπας και προλάβουμε να ακούσουμε κάτι “στοιχειοθετημένο” κι αν όχι δεν πειράζει.

 

Αρχίζει το Εργαστήριο 2. Είπαμε τα έχουν βάλει όλα σωρηδόν, μπουλουκοειδώς, τελικά διάλεξα να μείνω εδώ : «Το άτομο ως αισθητικό υποκείμενο». Εδώ μέχρι τέλους. Ομιλητές νέα παιδιά με ενθουσιασμό Σορβόννης. Το αμφιθέατρο του Γαλλικού Ινστιτούτου Gisèle Vivier –στο οποίο καταλήγω περιπετειωδώς στα ορεινά, όρθιος, αφού τσαλαπάτησα το μισό κόσμο– είναι τίγκα στη νεολαία πάλλεται όπως τον παλιό καλό καιρό και σούπερ εξοπλισμένο τεχνολογικά. Δύο γυναίκες εγκιβωτισμένες σε ένα κουβούκλιο, δεν κάνουν περφόρμανς αλλά μεταφράζουν τους πιτσιρικάδες ομιλητές. Από το παράθυρο βλέπω ένα μπαλκόνι με μία μεγάλη ορντασία κι από κάτω η οδός Σίνα φωτισμένη με ένα κατρουλιάρικο φως, σαν τον Ιλισσό αναδυόμενο στη σελήνη κι απέναντι νωχελικοί αστυνομικοί που προσποιούνται ότι προστατεύουν πολιτικούς. Διεφθαρμένους. Στα ορεινά επίσης βρίσκεται ένας υψηλόσωμος τύπος, ντυμένος με φόρμα ροζ κουνελάκι.

 

 Ο πρώτος ομιλητής ο Μάνος Μπαζάνης έχει ήδη αρχίσει την ανακοίνωση με θέμα «Το πολιτικό/αισθητικό στη σύγχρονη τέχνη και η σκανδάλη της υπερταύτισης». Θα ακολουθήσουν άλλοι δύο. Ο Μάνος Μπαζάνης από το γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών είχε συμμετάσχει σε μία διημερίδα με τίτλο η πολιτική του ψέματος (A Politics of Lies) όπου ούτε λίγο ούτε πολύ αμφισβητούνταν οι ουμανιστικές αναπαραστάσεις της κρίσης και ο «υποκριτικός» μετασχηματισμός της τέχνης σε μηχανισμό «κοινωνικής προσφοράς». Τώρα η ομιλία είναι πιο θεωρητική, όμως τα ερωτήματα καθαρά πολιτικά. «Μπορεί να υπάρξει τέχνη με ανατρεπτικό πολιτικό πρόταγμα στο υπάρχον κοινωνικό πλαίσιο; Κι αν ναι, ποια τα συστατικά χαρακτηριστικά της και ποιες οι ευρύτερες συνέπειές της; Πώς το αισθητικό συναντά το πολιτικό στη σημερινή καλλιτεχνική παραγωγή ποια είναι η σκανδάλη της υπερταύτισης και ποια /ποιον/τι στοχεύει; Ο εξωτισμός με τον οποίο η διεθνής κοινότητα της τέχνης και της διανόησης αντιμετωπίζει την ελληνική κρίση, πόσο βοηθάει στη δημιουργία ασφαλών επιλογών ανάμεσα στην «αντίσταση» και στον «κομφορμισμό»;

 

Δεύτερος ο Αλέξανδρος Βλάχος, Θεατρικών Σπουδών Πανεπιστήμιο Πατρών. Η ομιλία του έχει τίτλο «Η αισθητική του ατελέσφορου και η ασημαντότητα των σωμάτων» που μας οδηγεί σε μεγάλους στοχαστές από το Ντεκάρτ μέχρι το Φουκώ, αλλά συνειρμικά και στις ρηξικέλευθες θεωρίες των φεμινιστριών για τις πολιτικές του σώματος μέχρι τις ακραίες πρακτικές του ελληνοαυστραλού περφόρμερ Στελάρκ. Ο Αλέξανδρος παρουσιάζοντας trailer από ταινίες του Χάρμονι Κορίν, Gummo(1997) και Spring breakers (2012) θέλει να δείξει τη σημασία του χώρου και πώς αυτός επηρεάζει και αλλοτριώνει τα υποκείμενα, αλλά και το αντίστροφο. Ο ομιλητής, στη συζήτηση που θα ακολουθήσει, θα μιλήσει για «σφετερισμό τoυ χώρου», όπου κορίτσια με σύνδρομο ντάουν εκδίδονται στο Gummo, όπου έφηβοι σκοτώνουν γάτες, ακούν black metal, σνιφάρουν κόλλα υπάρχει ένας 12χρονος τραβεστί, ο σκηνοθέτης αφήνει όλα αυτά να πλέουν και δημιουργείται ένα περιβάλλον δυστοπίας που σε πνίγει. Στις παρατηρήσεις του κοινού ότι πρόκειται για ακραία παραδείγματα ο Βλάχος επισημαίνει ότι «η ακύρωση της ταυτότητας οδηγεί στη δημιουργία μίας κοινωνικής συνθήκης» (εδώ ενός underground ασφαλώς, σχολιάζει ο διπλανός μου). Το ίδιο και στο Spring breakers όπου επιτυγχάνεται η αισθητική παγίωση του celebrity life style.

 

Η τρίτη παρουσίαση γίνεται από τον Γιώργο Βασιλάκη με τίτλο «Η αναζήτηση του νοήματος από τον άνθρωπο το παράδειγμα της λογοτεχνίας -Η απάντηση του μυθιστορήματος Κόσμος του Βίτολντ Γκομπρόβιτς».

Η πανεπιστημιακή διάλεξη του νεαρού λέκτορα πυροδοτεί σειρά συζητήσεων, ο ίδιος υποστηρίζει με θέρμη τη θέση του καθώς οι νεαροί φιλόσοφοι από κάτω δεν έχουν περί πολλού τη λογοτεχνία. Η φιλοσοφία λέει ο Βασιλάκης έχει να κάνει περισσότερο με την αντικειμενικότητα, με την αναζήτηση της αντικειμενικότητας, η λογοτεχνία περισσότερο με την αυθεντικότητα. «Ποια αυθεντικότητα εδώ ο κόσμος του Γκομπρόβιτς είναι επινοημένος», λένε οι αντιρρησίες από κάτω, που όλοι γνωρίζονται μεταξύ τους. Εμάς μας ενδιαφέρει η αλήθεια προσθέτει ένας άλλος. Ο Βασιλακάκης αντιστέκεται. «Λυπάμαι αλλά δεν μπορώ να βρω μία ενοποιητική αρχή που να εξηγεί τον κόσμο. Η φιλοσοφία έχει αποκτήσει τεχνικό χαρακτήρα και δεν ξέρω πού μπορει να οδηγήσει ο φιλοσοφικός λόγος. Ο «κόσμος» του Γκομπρόβιτς είναι σύνθετος και ειρωνικός. Η λύση είναι η ειρωνεία της μορφής. H μορφή είναι το σύστημα».

Ο γίγας ντυμένος ροζ κουνελάκι επιτίθεται και κάνει μία πολιτική διακήρυξη εναντίον του Τραμπ. «Αυτή η ειρωνεία μπορεί να γίνει κακό παράδειγμα προς μίμηση, τη βλέπουμε άλλωστε στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης όπου όλα ισοπεδώνονται, όπου κάνουμε αστειάκια για τον Τραμπ, στην ουσία αποδεχόμαστε το ρατσισμό του, τον αποδεχόμαστε και παίζουμε μαζί του κλπ.

 

«Μπορεί να συνεχίσετε τις συζητήσεις μεταξύ σας, με το διπλανό σας», λέει η συντονίστρια για να νιώσω κι εγώ έτσι λίγο σα φοιτητής πάλι, που δεν τα αφομοίωνα όλα, ίσως επειδή ήξερα τα πάντα, προτού ειπωθούν.

 

Παίρνω ταξί και συνεχίζω τη συζήτηση με τον ταξιτζή για τον Ολυμπιακό που κέρδισε την Τσουσουκά Μόσχας στην Κωνσταντινούπολη και συγκεντρώνεται για τον τελικό μπάσκετ. Ίσως πάνε και στον Πατριάρχη να τους ευλογήσει. Φτάνω, το ταξίμετρο γράφει έξι ευρώ του δίνω δέκα και μου επιστρέφει πέντε. Πολλά μου δίνεις του λέω. Τι λες τώρα; τα παιδιά μας σκίσανε την κόκκινη αρκούδα, νίκησε ο Ολυμπιακός! Θα φάμε και τους Τούρκους.

 

Ξαγρυπνισμένος ανοίγω τον υπολογιστή. Η Αλεξάνδρα Δεληγιώργη της Φιλοσοφίας ανάρτησε για τις αυταπάτες:

Τι είναι οι « αυταπάτες» ; Είναι μορφές και τρόποι αυτό-εξαπάτησης.

Τις επικαλούμαστε, όταν δεν μπορούμε να σηκώσουμε το βάρος των λαθών μας ή να τα αποδώσουμε σε άλλους.

Είναι επικίνδυνες γιατί είναι το άλλοθι της επιπολαιότητας ή της ανευθυνότητας, που οδηγεί, με μαθηματική ακρίβεια, στην καταστροφή την δική μας και των άλλων Όχι, όμως, των ψευδαισθήσεων. Αυτές φυτρώνουν και φουντώνουν, κάθε φορά που η σκέψη ενδίδει, υποχωρεί, επαναπαύεται, την λάθος στιγμή.

 

Παρόλο που είμαι συνέχεια «άγρυπνος» καραούλι σαν ιαχωβίτης, η σκέψη μου υποχωρεί κι ενδίδω σαν τον Καβάφη! Eίναι το θέατρο της ελπίδας. Η «αυτό-εξαπάτηση» ενάντια στη σκληρή πραγματικότητα. Κι είναι φανερό ότι τις λάθος στιγμές τις δημιουργώ μόνος μου, χωρίς βοήθεια, μόνο εγώ. Δεν υπάρχει νομοτελειακά λάθος στιγμή. Μόνο ο θάνατος είναι «λάθος στιγμή». Αυτό που οι φιλόσοφοι ονομάζουν «το σκάνδαλο του θανάτου». Και ποιος θα φιλοσοφούσε χωρίς τη «λάθος στιγμή»;

 

20. Σάββατο με πολύ κακή διάθεση μετά τις πρωινές «πειραματικές λογομαχίες».

Δημήτρης Τζουμάκας