Αυτό το λέει ο Τζώρτζης στη συνέντευξη του με απλά λόγια: «Αν δεν πονέσεις δεν παίρνεις τη μουσική…»
Τα μάτια κλειστά. Το σώμα σχεδόν ακίνητο/ Σκύβει στη γη/ Ερωτοτροπεί μαζί της/ Αυτή τον καταβροχθίζει/ Σαν Αδη-φαγον αιδοίον/ Αυτός εκσπερματώνοντας την απελπισία του/ Πεθαίνει/ Ξαναγεννιέται/ Ανάβει τσιγάρο/ Υψώνει τα χέρια προς τον ουρανό/ Θέλει να πετάξει/ Το σώμα του/ Να απαλλαγεί από το βάρος του/ Να πάρει την ψυχή του ανά χείρας/ Και να αποδημήσει/ Όπως τα αποδημητικά πουλιά.
Μ.Π.
Ο συγγραφέας, Μιχάλης Παπαδόπουλος είναι ψυχολόγος (διδάκτωρ) και ποιητής· με παιδικά βιώματα γεμάτα ρεμπέτικο και λαϊκό τραγούδι στις φτωχογειτονιές της Λεμεσού, όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε.
Ο Γιώργος Τζώρτζης είναι Μουσικός. Απ’ τα παιδικά του χρόνια μέχρι σήμερα συνθέτει και παίζει· μπουζούκι, κιθάρα, τζουρά σε διαδρομές Αθήνα-Γαλλία-Γερμανία. Στην Καισαριανή είχε το «Παλιό μας σπίτι», έπαιζε στην ιστορική από τα γυμνασιακά μας χρόνια στον Κολωνό «Κοταρού» και εσχάτως στον «Κήπο» στο Περιστέρι του φίλου μας Φίλιππου κι ενδιαμέσως «πολλά αλλού».
Συναντήθηκαν στη Λεμεσό, σε μια ρεμπετοταβέρνα, σ’ έναν ζεϊμπέκικο που χόρεψε ο Μιχάλης κοιτώντας τον Τζώρτζη που έπαιζε. Αναγνωρίστηκαν και “συν”ομίλησαν.
Το βιβλίο είναι το αποτέλεσμα αυτής της συνάντησης. Μια συνέντευξη, μια εξομολόγηση, μια ιστορία ζωής. Ή αν θέλετε δυο παράλληλες ιστορίες ζωής που τις συνδέει ο διονυσιασμός και η μοναχικότητα ζεϊμπέκικου και μουσικής. Είναι η απογείωση που αισθάνονται χορευτής και μουσικός την ώρα της ιεροτελεστίας/μυσταγωγίας τους. Τη σχέση αυτή επιβεβαιώνει ο Γ. Τζ.: ο χορευτής με το μουσικό ταυτίζεται, γίνεται ένας έρωτας [ ] μια συγχορδία, συμπόρευση συναισθημάτων, αντιδράσεων αλληλοεκπομπής.»
Στο πρόσφατο ποιητικό του 4η ποιητική συμπλοκή, που βγήκε από τον Μανδραγόρα τον Μάρτιο του 2018, και που ασφαλώς είναι συνέχεια και προϊόν της Ποίησης και ζεϊμπέκικος – Χαρμολύπη, που παρουσιάζουμε σήμερα, ο Μιχάλης Παπαδόπουλος σημειώνει εισαγωγικά: Ποίηση και Ζεϊμπέκικο είναι παιδιά της ίδιας μήτρας του «βαθέως κράτους» που κυβερνά το ψυχισμό μας, εκεί όπου απωθούμε ότι έχει χαθεί, ότι μας έχει τραυματίσει, λόγω της οδύνης και του ψυχικού τραύματος: το ασυνείδητο. Το Ζεϊμπέκικο θα μπορούσε να πει κανείς πως αποτελεί μια παράδοξη τελετουργία: Ο χορευτής ενώ είναι μόνος στη σκηνή, κλειστός στον εαυτό του τον πιο σκοτεινό, κοχλάζει μέσα του το αίμα από έντονα συναισθήματα θυμού, απόγνωσης, επιθετικότητας, έρωτα, κ.ά. Εδώ ακριβώς έγκειται η παραδοξότητα του Ζεϊμπέκικου.
Σπεύδω εξαρχής να πω πως κι οι δυο Γιώργος Τζώρτζης και Μιχάλης Παπαδόπουλος συνδέονται υπόγεια και επίγεια με το μεγάλο επαναστατικό κίνημα του υπερρεαλισμού (και βεβαίως της βασικής συνισταμένης του που δεν είναι άλλη από την Ψυχανάλυση, αφού κι οι δυο στοχεύουν όχι απλά στη συντήρηση της τέχνης τους αλλά στη βαθειά γνώση και ως εκ τούτου στην ανατροπή της ζωής τους. Βλ. το τετράστιχο του Γ. Τζ.:
«Δεν φεύγω που δεν μπόρεσα τα χρόνια να κρατήσω
Μα που τίποτα δεν μπόρεσα στον κόσμο ν’ αγαπήσω.
Ακόμα κι όταν η ζωή παραγγελιά ζητάει
στην άκρη κάνει η ψυχή κι ο πόνος τραγουδάει.»
Ένα μικρό απόσπασμα της αυτοβιογραφίας του Γ. Τζ.: Γεννήθηκα στην Παρδαλίτσα Λάκας Σουλίου, το έτος 1953 όπου και έζησα έως τα δώδεκα μου χρόνια, κατόπιν Γιάννενα ένα χρόνο, και μετά Αθήνα έως τα δεκαεννιά μου, κατόπιν Γερμανία – Γαλλία κατά βάση, και επιστροφή στην Αθήνα στα τριανταένα μου (με διακοπή της Στρατιωτικής θητείας στα 24-26 και 4 μήνες). Από τότε περιφέρομαι με κύρια διαμονή την Αθήνα έως και σήμερα. Με την μουσική φαίνεται από πολύ μικρός να αρματώνομαι με αυτοσχέδια μουσικά όργανα, όπως και να κάνω παρατηρήσεις σε ζυγιά οργανοπαιχτών, πως τάχα δεν μου χτύπησαν καλά το σκοπό για να χορέψω… Κατόπιν στην Αθήνα κιθάρα – μπουζούκι, Ελληνικό ωδείο στη μέση, στη Γερμανία mousikhohschoule στην μέση, Γαλλία μουσικολογία στη μέση, όλα στη μέση… Ως που το κατάλαβα και ο ίδιος πως δεν θέλω ή δεν μπορώ τίποτα να τελειώσω. Μόνο ν’ αρχίζω!! Και κλείνει το αφήγημα της βιογραφίας του ο μουσικός: Τι άλλο να πούμε αδερφέ μου και το συρτάρι του μυαλού μας έχει κι’ αλλά να πει, μα ξέρει πως οι Άνθρωποι είναι φοβιτσιάρηδες.. Δε αντέχουν την Αλήθεια τους.
Ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο δια στόματος Τζώρτζη:
«Βρίσκομαι σε μια περίοδο μετά το ’74 που έρχεται ο Καραμανλής. Ξεκινάμε από το Πολυτεχνείο να κάνουμε μια διαδήλωση. Εμείς νομίζαμε ότι κάναμε κουμμουνιστικό κράτος πλέον. Μετά την Κύπρο που έγινε αυτό και τα λοιπά και αφού πέφτει ο Παπαδόπουλος, λέμε τώρα θα κάνουμε Κουμμουνιστική Ελλάδα… Κατάλαβες; Και ξαφνικά βλέπω… Ο Καραμανλής ξανάρχεται, τα τανκς ξανάρχονται… Ο Θεοδωράκης να λέει “τανκς ή Καραμανλής”. Εκεί, πολλοί από εμάς έχουνε τρελαθεί, λέμε “σε ποια χώρα ζούμε”. Και τότε πήραμε τους δρόμους… Εγώ τότε πήρα τον δρόμο όταν η χούντα έπεσε, εγώ έφυγα από την Ελλάδα. Γερμανία πρώτα και μετά Γαλλία. Πήγαινα για να σπουδάσω μουσική, γιατί πήγαινα στα ελληνικά ωδεία εδώ… Στα ελληνικά ωδεία δεν δίδασκαν ελληνική μουσική, απαγορευότανε. Αυτό είναι πολύ σημαντικό που θα σου πω, και πάω στη Γερμανία και δίνω έκθεση. Μετά από τέσσερις μήνες κτλ. και γράφω αρμονίες εγώ παραδοσιακές, και με φωνάζει ο καθηγητής και μου λέει, “από πού είσαι;” “Από την Αθήνα που είναι Ελλάδα”. “Ωραία” μου λέει, “από ποια περιοχή;” Του λέω από την Αθήνα. Όχι μου λέει δεν είσαι μέσα από την Αθήνα… Είσαι Ήπειρο, Μοργκάνα τάδε, του λέω, συγνώμη, είδατε τα χαρτιά μου, μου λέει όχι παιδί μου, εγώ έχω κάνει στην Αλβανία μου λέει πολυφωνικό και κατάλαβα από την αρμονία που έγραψες. Δηλαδή στη Γερμανία ξέρανε το πολυφωνικό. Στα ελληνικά ωδεία απαγορευόταν»…
Όλο το βιβλίο, άθροισμα από τη μια στοιχείων και πληροφοριών και από την άλλη μιας ρέουσας εξομολόγησης ζωής, γοητεύει καθώς μάλιστα η ανάγνωσή του παραπέμπει διαρκώς στη μαγεία της «χορο»κίνησης και της «μουσικής» ακρόασης.
«Ζεϊμπέκικος ηδονή κι οδύνη» γράφει ο Μιχάλης Παπαδόπουλος.
Κι ο Γιώργος Τζώρτζης: Οι μουσικές του κόσμου έχουνε πράγματα. Η Ινδία ας πούμε, έχει πλούτο. Εμείς έχουμε πολλούς τρόπους. Δηλαδή έχουμε Θράκη, έχουμε Κρήτη, έχουμε Ήπειρο, έχουμε Σμύρνη Κύπρο, νησιά… Έχουμε πολλά ιδιαίτερα πράγματα. Αυτό θα έλεγα ότι είναι ο πλούτος μας. Και μουσικός, και ρυθμικός. Είναι και η Τουρκία έτσι; Γιατί έχει και η Τουρκία υλικό. Είμαστε πολύ κοντά δηλαδή σε διάφορα πράγματα. Και η Ινδία έχει. Και προς τα κάτω ξέρω, και Αλγερία ξέρω… Η Αλγερία έχει επίσης κάποια πράγματα αλλά δεν μπορώ να πω ποιος είναι πιο πλούσιος θεματολογικά δηλαδή, μουσικά… Ίσως γιατί όλος ο κόσμος αποτελεί μια συνέχεια, ένα αλληλοσυμπλήρωμα στο δικαίωμα της τέχνης και της ζωής των λαών.
Κώστας Κρεμμύδας
*Μιχαήλ Κ. Παπαδόπουλος, Ποίηση και ζεϊμπέκικος, Χαρμολύπη/ Μακρύ ζεϊμπέκικο με τον Γιώργο Τζώρτζη μουσικό και διανοούμενο άνευ χαρτοφυλακίου & ένα δοκίμιο για την ηδονή και την οδύνη της δημιουργίας, Δοκίμιο, φωτογραφίες: Μαντώ Παπαδοπούλου, εκδ. «Μανδραγόρας», Οκτώβριος 2017, σελ. 112, ISBN 978-960-592-053- 1.