Γιάννης Αλεξανδρόπουλος, Τα δύστροπα σύμφωνα, Ποίηση, έργο εξωφύλλου Γιάννης Παπαγιάννης, εκδ. «Μανδραγόρας», Οκτώβριος 2022, σελ. 48, 15,6Χ24 εκ., (Σύγχρονη Ελληνική Ποίηση), αριθμ. έκδοσης: 373, ISBN 978-960-592-155-2, τιμή 8,48 ευρώ
Ο λαϊκός παραμυθάς Θεόφιλος
Σιδερόφρακτα απογεύματα
και ο ήλιος έχει πετρώσει
Μειδιάματα για τον κατήφορο της ζωής
Από τον ουρανό αστραφτεροί πέφτουν σκελετοί
Αλυχτούν τα σκυλιά
στην χορωδία πεπερασμένου βίου
Υπνοβάτες κουβαλούν γυάλινες σφαίρες
στους διαδρόμους των δημόσιων κτιρίων
ενώ στις πλατείες τεράστια σκαθάρια
καταβροχθίζουν μέλη παιδικά
Αγκαθωτός ουρανός
με σειρήνες περιπολικών
να μαστιγώνουν
την άρρωστη αύρα της πόλης
Και εσύ πουθενά
Μια σχισμένη αφίσα
τρύπα για την άβυσσο
Κυρίαρχα συστατικά της ποίησης του Γιάννη Αλεξανδρόπουλου το λεπτό ήπιο διαλογικό ύφος, η διακριτική ανάσα των χρωμάτων, η απαλότητα των εκφράσεων και η ηρεμία μιας πορείας που ο δημιουργός του ακολουθεί νηφάλια, δίχως ωστόσο να διστάζει να αντιτείνει με ενάργεια τις προσωπικές του ποιητικές φόρμες-προτάσεις. Μια ελεγχόμενη υπερρεαλιστική γραφή, με προσεκτικές διαρθρώσεις των λέξεων-φράσεων που συνθέτουν τα συνήθως σύντομα ποιήματά του. Με κατακτημένο ένα δικό του, χωρίς ακρότητες ύφος, ο Αλεξανδρόπουλος διαχειρίζεται με πειθώ και ιδιαίτερη πραότητα, το υλικό του. Με άξονα τη διαλεκτική και το διάλογο με τον ακροατή-αναγνώστη, ο ποιητής προσπαθεί να διατυπώσει απορίες, πικρίες αλλά και ελπίδες…, γράφαμε πριν 16 χρόνια για το βιβλίο του Γιάννη Αλεξανδρόπουλου Διάλογοι σε αναμονή. Αισίως σήμερα στην πέμπτη ποιητική συλλογή θα λέγαμε ότι συνεχίζει με τις γνώριμες σταθερές του, με διαμορφωμένο ήδη τον ευδιάκριτο λόγο του να καταθέτει το ώριμο ποιητικό του στίγμα. Και στη συλλογή αυτή παρόντα τα χρώματα: Ανδρειωμένος/ θα ξαμοληθώ στα ξέφωτα/ για λίγο άνεμο/ για λίγο χρώμα γιασεμιού/ για λίγη μυσταγωγία τζιτζικιών. Και αλλού: για ένα κομμάτι γης/ ζωγραφισμένο/ από τον λαϊκό παραμυθά Θεόφιλο. Παρούσα η αγωνία για το ατελέσφορο της πορείας μας προς το πουθενά: Σταυρωθήκαμε σε παράταιρους καιρούς/ χελιδόνια καρφιτσωμένα σε άγριο χιονιά/ Οι μέρες μας διασχίζουν μουσκεμένα τοπία / με τον ορίζοντα χαμένο στην ομίχλη. Πικρή διαπίστωση: Τις ζωές μας περνάμε/ σε κλειστούς κλιματιζόμενους χώρους/ Άνευρα πειραματόζωα/ απολυμαίνουμε τους φόβους και τη μοναξιά μας.
Ευαίσθητη σκέψη, προσεκτική κρίση, μετρημένη έκφραση ενός μεστού ποιητικού λόγου συνηθισμένου να τα καταγράφει συμβάντα ζωής, να συμπάσχει με τα δεινά του κόσμου (βλ. σ. 40 στις γιαγιάδες της Λέσβου και στις ξεβρασμένες παιδικές ψυχές στην αμμουδιά του νησιού), αλλά και να αφήνει χαραμάδες ελπίδας: να ερωτεύεται και να υμνεί τα όμορφα του κόσμου μέσα σε ένα συλλογικό και δικαιότερο αύριο:
Μη μου θυμώνεις μάτια μου
Απόψε, οι καρδιές μας χορεύουν
περνώντας πάνω από τις φωτιές του Αϊ Γιαννιού
Εκεί, στην πλατεία
με τα εκατοντάδες χέρια
τα σφιγμένα
να βάζουν σε ρυθμό
τον κόσμο όλο.
Και σ’ άλλο ποίημα:
Τα μακριά λεπτά σου δάκτυλα, ακουμπούν τον μηρό μου
Και το βλέμμα σου πλανάται στον χώρο
Χαμένο το πετραδάκι που έφερες από την αμμουδιά του νησιού
Η στάχτη της φθινοπωρινής θλίψης γεμίζει το βάζο με τις αναμνήσεις.
Ένα κλαδί μυρτιάς στολίζει την προσφορά σου
και το χαμόγελό σου γεμίζει τον χρόνο
Παλμικές αρρυθμίες στη σήραγγα της αγάπης
Ω! γλυκέ ουρανέ πόσες υποσχέσεις άραγε θα πραγματοποιήσεις
στο σβήσιμο της μέρας;
Προσεκτικοί/περιεκτικοί στίχοι απαγγέλουν τα αναγκαία φέρνοντας στο φως ερωτηματικά που «σαν βδέλλα στο μάγουλο/ ρουφούν το αίμα της σάρκας μας». Μια γραφή άκρως συμβολική επιχειρώντας να φέρει στο φως όσα βαραίνουν τη ζωή μας. Στ ποιήματα διακρίνεται ένας σαφής μουσικός τόνος, μια ακριβής διάταξη των λέξεων και βέβαια η έκφραση μύχιων σκέψεων και έντονων ψυχικών καταστάσεων, όπως τις βιώνει κάθε ευαίσθητο δέκτης: Ελλάδα το όνομά σου/ Πυροβολημένη πινακίδα/ Σε φράκτη οικοπέδου.
Ο Γιάννης Αλεξανδρόπουλος γεννήθηκε στην Πάτρα το 1972. Σπούδασε Οικονομικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Πατρών. Εργάσθηκε ως λογιστής στον ιδιωτικό τομέα στην Αθήνα και από το 2000 ζει μόνιμα στην Πάτρα και εργάζεται ως ελεύθερος επαγγελματίας. Είναι παντρεμένος και έχει δυο παιδιά. Ασχολείται με τη λογοτεχνία και την ποίηση και έχει δημοσιεύσει τέσσερις ποιητικές συλλογές στις εκδόσεις Μανδραγόρας. Ποιήματά του έχουν συμπεριληφθεί σε λογοτεχνικά περιοδικά και ανθολογίες καθώς επίσης έχουν παρουσιασθεί σε φεστιβάλ και συνέδρια. Έχει υπάρξει ιδρυτικό μέλος σε διάφορες λογοτεχνικές ομάδες.
***
Δημήτρης Βέλλας, Του δρόμου, Of the Road, Ποίηση, Δίγλωσση έκδοση, μτφρ: Μαρία Πετρουλάκη, έργο εξωφύλλου Ελένη Πλουμιστού, εκδ. «Μανδραγόρας», Οκτώβριος 2022, σελ. 104, 15,6Χ24 εκ., (Σύγχρονη Ελληνική Ποίηση), αριθμ. έκδοσης: 374, ISBN 978-960-592-156-9, τιμή 12,72 ευρώ
Τρίτη ποιητική συλλογή του Δημήτρη Βέλλα που από τις εκδόσεις Μανδραγόρας κυκλοφορεί, απ’ τον Οκτώβριο του 2017, και η συλλογή του Μεταφορές. Στο νέο βιβλίο του, αφιερωμένο στους δρομείς, «τους αμετανόητους εραστές των χιλιομέτρων», παρουσιάζει, μέσα από προσωπική πείρα, τη μοναχικότητα αλλά και το σθένος αυτών που διανύουν μεγάλες αποστάσεις επιδιώκοντας κάθε φορά τον τερματισμό, δηλαδή τη νίκη και τη δικαίωση. Ενδεικτικό το εισαγωγικό με τη μορφή ποιήματος που προτάσσει:
Μεγάλες στροφές (αντί προλόγου)
Φυσικά έτρεχε…
Τι διαδρομή!
Διέγραφε τις μεγάλες στροφές.
Παράξενο, καμιά δεν ήταν ίδια με τις προηγούμενες.
Άγνωστος ο τερματισμός.
Μακρινή –ή μήπως κοντινή– καμπάνα χτυπούσε τις ώρες.
Στον επόμενο τόνο είχαν περάσει κιόλας τριάντα χρόνια.
Διατρέχοντας το βιβλίο έρχεσαι σ’ επαφή με όλον αυτόν τον δύσκολο αλλά μαγικό κόσμο. Εκφράσεις, όπως «κρέμασε τα παπούτσια του» που σηματοδοτούν μια διαδρομή ζωής, ορολογίες για την «Κλασσική διαδρομή», μνήμες απ’ τη μικρή συκιά στο Κάπα 2 (τον μεσαίο στίβο προπόνησης στο ΟΑΚΑ πριν τις ανακατασκευές για τους Ολυμπιακούς του 2004), αναφορά στην πρωινή προπόνηση, ιστορικά παραθέματα βλ. τον Ύμνο του άθλου του Ευχίδα. Πολλά θα θέματα που θίγονται στη δίγλωσση έκδοση (μετάφραση στα Αγγλικά της Μαρίας Πετρουλάκη): οι εισπνοές, η συντροφικότητα στις διαδρομές, η «προπόνηση/ κάτω απ’ τους προβολείς/ του υποσυνείδητου», το «45άρι» με αφιέρωση στον Βαγγέλη Πασσαλή:
Το πόδι σε διάταση στο εμπόδιο επάνω.
Εκείνο το βαρύ-χοντρό δίπλα στην άδεια λίμνη.
«Γυρίσαμε δίσκο 45 στροφών» είπες χαμογελώντας
Τη μέρα εκείνη έγραψαν τα πόδια στο ταρτάν
χιλιόμετρα δεκαοχτώ γρήγορης μελωδίας.
Ο Δημήτρης Βέλλας γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Δεκαετίες του βημάτισαν τυχερές μπροστά σε πίνακες Δημοσίων Γυμνασίων διδασκόμενος και διδάσκων, διατρέχοντας παράλληλα χιλιάδες μοναχικά χιλιόμετρα μαραθωνίου δρόμου (ατομική επίδοση 2.23.41). Τα ποιήματα του δρόμου είναι η τρίτη ποιητική του συλλογή.
Μια δύσκολη υπόθεση που επιχειρεί να καταγράψει μέσω της ποίησης. Μια εμπειρία ζωής που θέλησε να μοιραστεί μαζί μας:
Της απόστασης (επίμετρο)
Στους συναθλητές και τους προπονητές μου
με την αγάπη μου.
Ισόβιος λάτρης της απόστασης, στέκω ενίοτε ευλαβής παρατηρητής των δρόμων.
Ανέκαθεν με συγκινούσε η προσπάθεια της απόστασης.
Ειδικότερα όταν πρόκειται για μαραθώνιο.
Παρατηρώ λεπτομέρειες εκφράσεων, τη ροή των κορμιών στην άσφαλτο (ε ναι, ο μαραθώνιος είναι άλλο πράγμα).
Με συγκινούν βαθύτατα οι πτήσεις των πουλιών της σιωπής, το ένα δίπλα στο άλλο.
Μόνο στους δρόμους γίνεται.
Απογειώνονται στους χιλιάδες διασκελισμούς. Καθένας με τους στόχους του και το προσωπικό του στιλ. Θαυμάζω τα πατήματα, κάποια τέλεια, αργότερα της κόπωσης, κάποια «στραβά», κάποια τόσο γρήγορα! Χαζεύω σαν κινούμενο πίνακα, έργο τέχνης, τα χρώματα, την αυτοσυγκέντρωση, τα ζόρια –κυρίως τα ζόρια– , τα χαμόγελα και τις αγκαλιές του τερματισμού. Κυρίως των πιο πίσω, των πιο πίσω…
Γίνομαι ένα με τον ιδρώτα της Γιαπωνέζας με την «άβολη» θέση των χεριών, γίνομαι το μπουκάλι του τελευταίου που δεν δείχνουν οι κάμερες και προσγειώνομαι μετά τη γουλιά στο ρείθρο του πεζοδρομίου. Αριθμοί, σημαίες, χρώμα δέρματος μ’ αφήνουν αδιάφορο.
Το χρονόμετρο βέβαια έχει τη γοητεία του. Ανέκαθεν αμείλικτο μα και τόσο αντικειμενικό.
Τώρα θα πείτε: Και η «αόρατη» χημεία; Η τόση ιατρική υποστήριξη; Τόσο εμπόριο;
Ναι, δίκιο έχετε, υπάρχουν όλα αυτά και άλλα, μα ότι κι αν πείτε η απόσταση είναι ισόβιος έρωτας! Είναι τα πόδια που σπρώχνουν το ταρτάν, την άσφαλτο.
Είναι το στιγμιαίο σφίξιμο των δοντιών πριν την αλλαγή, το δάκρυ της εγκατάλειψης.
Είναι το σφουγγάρι που κάποτε μοιράστηκα για δροσιά με Τούρκο συναθλητή.
Η απόσταση είναι τα χιλιάδες και χιλιάδες προπονητικά χιλιόμετρα
είναι ν’ αφουγκράζεσαι την ανάσα δίπλα σου, να τη μυρίζεις μεθυσμένη για τερματισμό.
Η απόσταση είναι ερωτική κυρία που δεν σηκώνει απάτες και αυταπάτες.
Απαιτεί αφοσίωση, συνέπεια και συνέχεια, πείσμα από μικρή μάζα κι επιμονή να ξεπερνάς ήττες, τραύματα και πόνο.
Η απόσταση είναι ερωμένη που σου παίρνει άπειρα λαχανιάσματα, καθένα κι ένας τόσος δα οργασμός!
Και για όσους αναρωτιούνται «Τι έχει κάνει τούτος ’δω και μιλάει;»
Θα απαντήσω: Σαράντα χρόνια και τη χαίρομαι!
***
Βασίλης Γ. Νιτσιάκος, Του Πόνου, Ποίηση, έργο εξωφύλλου Κυριάκος Ρόκος, εκδ. «Μανδραγόρας», Οκτώβριος 2022, σελ. 80, 15,6Χ24 εκ., (Σύγχρονη Ελληνική Ποίηση), αριθμ. έκδοσης: 372, ISBN 978-960-592-154-5, τιμή 10,60 ευρώ
Με μοσχοσάπουνο και με βασιλικό κάθε Σαββάτο γλυκά πονά
Ορμήνια
«Στον δρόμο της ζημιάς
όπου και να σταματήσεις
κέρδος θα ’ναι».
Είπε και κατηφόρισε
απτόητος στον γκρεμό.
*
Χαρά
Τα λόγια σου πουλιά
που φέρνει ο ποταμός,
λαλώντας τη χαρά τους.
Μετά το άλμπουμ o lele, ω λέλε που κυκλοφόρησε το 2019 με στίχους τραγουδιών του Βασίλη Νιτσιάκου μελοποιημένων από τους Σούλη Λιάκο και Μάκη Σεβίλογλου σε ένα ξεχωριστό έργο με κείμενα και τραγούδια γραμμένα σε ελληνικά, αγγλικά και βλαχικά –ο μεταφραστής Φάνης Δασούλας σημειώνει, στο προλογικό του σημείωμα, πως οι στίχοι τραγουδιών αποδόθηκαν στο ιδίωμα του Ντένισκου (Αετομηλίτσα), μητρικό ιδίωμα του Β.Ν.–, έρχεται η νέα ποιητική του συλλογή Του πόνου, να πάρει το νήμα της συνέχειας: μνήμες βαθειά ριζωμένες, σκέψεις, ιδέες και συναισθήματα από μια ολόκληρη πορεία του ανθρώπου πάνω στον χώρο και στη σταθερή πορεία του χρόνου: «Η γλώσσα της μάνας μου/ δεν είναι η μητρική μου./ Κι όμως δεν είμαι θετός υιός./ ούτε παιδί προσφύγων» (Ξενιτιά).
Το βιβλίο ασφαλώς κινείται σε πολύ ευρύτερα όρια από αυτά της Βλαχικής γλώσσας, που όπως σημειώνει ο Νιτσιάκος, παρότι εγγραμματίστηκε από τον 19ο αι παραμένει εν πολλοίς μια προφορική γλώσσα, υπάρχουν όμως αρκετές εκφράσεις μέσα στους στίχους, διακρίνεται μια γνώριμη αύρα της βαλκανικής, ο ματωμένος Γράμμος («Μαύρο και κόκκινο μαζί/ το χρώμα της Πατρίδας»), ο λόγγος της Χιμάρας, η δροσιά του πρωινού κάμπου, οι άγγελοι κι οι δαίμονες της ζωής, ο ιερός δεκαπεντασύλλαβος: Γέμισε ο δρόμος κρίματα κι η αγορά φαρμάκια. Κι από το ποίημα «Στιγμή»: Ένα πουλί πριν γεννηθεί/ να κελαηδήσει θέλει.
Κάθε στίχος μια σταλαματιά σοφίας που την υποβάλλουν τα χώματα, τα νερά που τρέχουν, τα βουνά που σημαίνουν: Στον Γράμμο/ παραμάχεσαι/ το ανείπωτο. Πώς να μη χάσεις; (Ήττα). Συμπύκνωση, σοφία και σεβασμό αποπνέουν τα γραπτά του Β.Ν. Δεν ιστορούν μήτε εμμέσως αφηγούνται απλώς κάποιες γλυκόπικρες παραδοχές, εκθέτουν με τρόπο απλό, λιτό, αβρό την πορεία του ανθρώπινου γένους που πέρα από τις επί μέρους διαφοροποιήσεις βιώνει κοινά τη μοίρα και τον λόγο της: Ν’ ακουμπά πάνω μου/ σαν απ’ τους αιώνες,/ να περνά γενεές / δεκατέσσερις,/ με βλέμμα ιλλυρικό,/ με φθόγγους πελασγικούς,/ afer dita/ κοντά στη μέρα,/ η Vjosa [ο Αώος]. (Υποψία).
Μια ξεχωριστή στιγμή στον χώρο της ποίησης γιατί ενίοτε οι λέξεις είναι πουλιά: Ψάχνω τις λέξεις/ που μ’ απάτησαν,/ που πήγαν μ’ άλλους ποιητές (Υποψία). Κι όμως η ποίηση «λιώνει τα πέρα σύνορα και ξυπνά τα δώθε όνειρα», όπως σωστά γράφεται στο βιβλίο.
Ο Βασίλης Νιτσιάκος γεννήθηκε στην Αετομηλίτσα Ιωαννίνων το 1958. Το 1976 εισήχθη στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου. Το 1981 πήρε υποτροφία από το Ι.Κ.Υ. για μεταπτυχιακές σπουδές στην Αγγλία. Σπούδασε Λαογραφία στο Πανεπιστήμιο του Ληντς και Κοινωνική Ανθρωπολογία στο Κέιμπριτζ, όπου και αναγορεύτηκε Διδάκτωρ το 1985.
Από το 1989 διδάσκει Κοινωνική Λαογραφία στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, όπου από το 2006 κατέχει θέση Καθηγητή. Επιστημονικά άρθρα του έχουν δημοσιευτεί σε ελληνικά και διεθνή περιοδικά στην ελληνική, αγγλική, ιταλική, βουλγαρική και αλβανική γλώσσα.