Ο Μανδραγόρας είναι εν από τα επτά αρχαία τερατοποιά βότανα…
Συμφέρει εις τον έρωτα, συμφέρει εις το πλούτος
Έχει ενέργειες πολλαίς, θαύματα κάνει ούτος
…τα οποία τότε έκβαζον εκ της γης, υπό μέλανος κυνός, μέ τινaς ευχάς και τελετάς εν Κύπρω και άλλας νήσους του Αιγαίου Πελάγους και εις τας Αθήνας,
μεταφράζει εκ της Φαρμακοποιίας του Αντ. Καμπάνα, ο ιατροδιδάσκαλος Διονύσιος Πύρρος ο Θεσσαλός εν έτει 1850. «Ρίζαι Μανδραγόρα ευρίσκονται εις πολλά ιστορικά και βοτανικά Μουσεία», σημειώνει στην έρευνά του Αι Περί Μανδραγόρα Δεισιδαιμονίαι ο καθηγητής Ιατρικής Σπ. Μηλιαράκης.
Ανθολογούμε σποραδικά από την έκδοση του 1917 [τυπογραφείο Εμμ & Κων. Β. Φραντζεσκάκη, Σταδίου 43 (Στοά Ορφανίδου 10)]: Η ρίζα του μανδραγόρα που φύεται στην ύπαιθρο, μόνον κάτω από ικρίωμα αγχόνης, κατέστη φυλακτό εξασφαλίζοντας υγεία, πλούτο, ευτυχία, επιτυχία στον έρωτα κλπ. Έχει τη μορφή νανοφυούς ανθρώπου. Η ναρκωτική ουσία του φλοιού της ρίζας κάνει το κρασί ή το ξύδι μελανόχρωμο για τούτο δεν αποκλείεται ο σπόγγος που έδωσαν στον Χριστό επί του Σταυρού, να ήταν εμβαπτισμένος σε μανδραγόρα. Άλλωστε στην ιστορία της Χειρουργικής ως μέθοδο αναισθησίας εφάρμοζαν τον υπνοφόρο σπόγγο (spongia somnifera), δηλ. εμποτισμένο με μανδραγόρα, κώνειο, όπιο κ.ά. που έδιναν να πιει ή να εισπνεύσει ο προς νάρκωση, ή προς απαγχονισμό, όπως αναφέρει ο Ιπποκράτης ήδη από 460 π. Χ.: «Τους ανιωμένους και νοσέοντας και απάγχθεσαι βουλομένους (που πρόκειται να κρεμαστούν), μανδραγόρου ρίζαν πρωί πιπίσκειν (να πιει) έλασσον ή ως μαίνεσθαι» (για να περιοριστεί η μανία/οι αντιδράσεις). Μία μέθοδος καταστολής, σκέφτομαι, που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί στις εκλογές (εις βάρος των ψηφοφόρων), κατά των συνταξιούχων που διεκδικούν αναδρομικά, των εργαζομένων που απαιτούν ανθρώπινα μεροκάματα (λες κι είναι Επίτροποι της Ε Ε ή στελέχη της Κομισιόν), αλλά και στο διάλογο Πολιτείας-Εκκλησίας, αν, βεβαίως, οι του Μαξίμου διέθεταν αρχαιογνωσία. Άλλωστε οι μαγγανείες, τα ξόρκια και οι τσαρλατάνοι (τόσο στην πολιτική όσο και στη θρησκεία) δεν άνθισαν μόνο κατά τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους ότε και αφθονούσαν οι αιρέσεις και οι εξ Ανατολών δοξασίες. Παραμένουν αναλλοίωτα και επί των ημερών μας.
Δεν είναι τόσο τα «τερατοποιά» γνωρίσματα και οι δεισιδαιμονίες περί Μανδραγόρα που μας έκαναν να σταθούμε στη μελέτη του Μηλιαράκη. Αγνοούμε όσα (και αν), οι άσπονδοι φίλοι, μας προσάπτουν. Άλλωστε στη λογοτεχνική συντεχνία πάντα παρεισέφρεαν τα ζιζάνια της αντιπαράθεσης, των ομαδοποιήσεων, της αποδόμησης των ομοτέχνων, από κοινού με την αγωνία της παντί τρόπω αναγνώρισης του λογοτεχνικού τάλαντου ενός εκάστου. Γι’ αυτό από χρόνια έχουμε πάψει να ερμηνεύουμε προθέσεις, απλώς εξιστορούμε όσα νομίζουμε ότι αξίζει να ιστορηθούν Εξ ου κι η αναφορά μας, στον νέο 59ο Μ., στον Κωνσταντίνο (Καισάριο) Δαπόντε (γεν. Σκόπελος 1713), έναν από τους σημαντικότερους Έλληνες στιχουργούς, χρονογράφους, υμνογράφους αλλά και ποιητές του 18ου αιώνα: από το έμμετρο έργο του Καθρέπτης Γυναικών έως τον Κήπο Χαρίτων με το γνωστό Το γαρ πολύ της θλίψεως γεννά παραφροσύνη, που αξιοποιήθηκε από τον Γκάτσο στην «Προσευχή της παρθένου» με την πληθωρική Μελίνα Μερκούρη, εν έτι 1976, στα Παράλογα του Μάνου Χατζιδάκι. Ο Δαπόντες με έναν πολυκύμαντο, πολυτάραχο και πληθωρικό συγγραφικό (και όχι μόνο) βίο, κινήθηκε μεταξύ Κωνσταντινούπολης, Κριμαίας, Μολδαβίας, μονής Ευαγγελίστριας της Σκοπέλου, Μονής Κουτλουμουσίου και Ξηροποτάμου του Αγίου Όρους, όπου πέθανε στις 14-4 Δεκεμβρίου 1784, αφήνοντας στη Βιβλιοθήκη της Ξηροποτάμου πολλά χειρόγραφά του και ένα τεράστιο έργο.
Ο έρωτας (αλλά και το περιοδικό) είναι σαν το κάρβουνο: αναμμένο σε καίει, σβηστό σε λερώνει. Καλύτερα επομένως πυροβολητές παρά γιαουρτάδες. Αλλ’ ας ξαναγυρίσουμε στο σχετικό ανάτυπο του Μηλιαράκη περί Μανδραγόρα: [ ] Μικρόν δε προ του πανευρωπαϊκού πολέμου εζητήθησαν υπό Γερμανού χημικού ρίζαι μανδραγόρα παρά του Βοτανικού κήπου Αθηνών, αίτινες και εστάλησαν. Δυστυχώς τα εξαγόμενα της χημικής ερεύνης δεν εγένοντο εις ημάς γνωστά, διότι η Ελλάς και προ του εμπορικού αποκλεισμού (σ.σ. της Αντάντ) διατελεί προ δυο ετών εις έτι χείρονα και βαρύτερον πνευματικόν αποκλεισμόν… επιλέγει «Ο γράψας» [Μηλιαράκης] στο βιβλίο του που, αναζητών [ματαίως] βοήθεια, απευθύνει προς τον «Εξοχώτατον Πρόεδρον Αλεξ. Ζαΐμη». Δυστυχώς για την Ελλάδα και την έρευνα περί του Μανδραγόρα τον Ιούνιο του 1917 ο πρωθυπουργός Ζαΐμης, με απαίτηση της Γαλλίας, εξαναγκάζεται σε παραίτηση. Απομακρύνεται από τη χώρα και τον θρόνο ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος[1], και κατάσχεται ο ελληνικός στόλος. Για την ιστορία ο Ζαΐμης (ανιψιός του αρχηγού του Εθνικού Κόμματος Θ. Δηλιγιάννη) διετέλεσε βουλευτής, υπουργός, δύο φορές Πρόεδρος της Βουλής, πρόεδρος της Γερουσίας, Ύπατος Αρμοστής της Κρήτης, συνδιοικητής της Εθνικής Τράπεζας, 6 φορές πρωθυπουργός, ενώ εξελέγη το 1929 και Πρόεδρος δημοκρατίας(!) παρότι χαρακτηριζόταν ως «ουδετέρα προσωπικότης». Η πρόταση για το ύπατο αξίωμα προήλθε από τον ιδεολογικά(;) αντίπαλο Ελ. Βενιζέλο, με το επιχείρημα ότι [ο Ζαΐμης] προερχόταν από ιστορική οικογένεια (σ.σ. οι αντίστοιχες Καραμανλή, Παπανδρέου, Μητσοτάκη προέκυψαν αργότερα) και ναι μεν [ο Ζαΐμης] «δεν ήταν ανέκαθεν δημοκρατικός, αλλά ήταν όψιμος δημοκρατικός». (σ.σ. Δυστυχώς ο Προκόπης Παυλόπουλος δεν είχε γεννηθεί)
Δικαιώνοντας τις επιφυλάξεις όσων αντιτάσσονταν στην εκλογή του ο Ζαΐμης παύτηκε από τον πρώην βενιζελικό Γεώργιο Κονδύλη στις 10 Οκτωβρίου 1935, ο οποίος το ίδιο βράδυ διορίστηκε από τη …Βουλή Αντιβασιλεύς, καταλύοντας την Αβασίλευτη Δημοκρατία. Ο Κονδύλης ενώ απέτυχε ακόμη και ως υπαξιωματικός (εκδιωχθείς από τη Σχολή υπαξιωματικών) έγινε τελικώς λοχίας και οπλαρχηγός με δική του αντάρτικη ομάδα στον Μακεδονικό Αγώνα (1904-1908). Το 1915 λόγω της φιλοβενιζελικής του στάσης τοποθετήθηκε αξιωματικός της 6ης Μεραρχίας, παρότι δεν προερχόταν καν από τη Σχολή Ευελπίδων, φθάνοντας μέχρι του βαθμού του υποστρατήγου!
Με το περίφημο δημοψήφισμα της 3ης Νοεμβρίου 1935 και ποσοστό επισήμως 97,88% (ανεπισήμως 104%) ο Γεώργιος Β’ επανέρχεται στον θρόνο στις 30 Νοεμβρίου 1935, θέτοντας αμέσως στο περιθώριο τον Κονδύλη, που πέθανε δυο μήνες αργότερα.
Ο Γεώργιος Β’, εννέα μήνες από την παλινόρθωση, εγκαθίδρυσε, με τον Μεταξά, τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου 1936! Δέκα χρόνια μετά κι αφού η «ήρωες» Έλληνες πλήρωσαν βαρύ τίμημα με δυο στρατούς κατοχής, ανυπολόγιστες καταστροφές (εκκρεμείς ακόμα αποζημιώσεις) και χιλιάδες νεκρούς (η δεύτερη χώρα, μετά τη Ρωσία σε θύματα και θυσίες στην Ευρώπη), ένας ακόμη στρατός κατοχής, ο Αγγλικός τη φορά αυτή, επανέφερε με νέο διαβλητό δημοψήφισμα της 1ης Σεπτεμβρίου 1946 τον εκλεκτό του Τσόρτσιλ, Γεώργιο Β’, εκ νέου στον θρόνο. [Άλλωστε στους άνακτες δεν υπήρχαν αδιέξοδα. Το ίδιο θα ισχυριζόμουν και για την Αγγλική πολιτική, αλλά αναλογίζομαι την ταλαίπωρη Τερέζα Μέι. Πέθανε κι η Θάτσερ από Αλτσχάιμερ και δεν πρόλαβε να απολαύσει τους καρπούς των έργων της να φουντώνουν σε ολόκληρη πλέον την Ευρώπη εξαθλιώνοντας λαούς και ξεκληρίζοντας εκατομμύρια νοικοκυριά. Κατά τα άλλα «ανησυχεί» για την άνοδο της ακροδεξιάς η ακροδεξιά νομενκλατούρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (και οι παραφυάδες της)].
Στη ζωή πρέπει να υπάρχουν προβλήματα για να αναζητούνται λύσεις. Διαφωνίες, για να επιτυγχάνονται συγκλίσεις, άλλως επέρχεται τέλμα, ακινησία της σκέψης, θάνατος. Δεν σημαίνει βέβαια πως πρέπει ακόμα ν’ ανεχόμαστε τον οικονομικό και πνευματικό (βλ. τις παρατεταμένες χρόνιες διαστρεβλώσεις από θεσμικούς παράγοντες και πολιτικούς/μιντιακούς μηχανισμούς) αποκλεισμό. Κατά σύμπτωση και πάλι από τη Γερμανία…
Κι επειδή δεν υπάρχει μια αντικειμενική αλήθεια στα μαθηματικά, στη νομική επιστήμη, στην τέχνη, ακόμα και στην ιστορία, μήπως πρέπει πλέον, μέρες προεκλογικές που έρχονται, να είμαστε υποψιασμένοι, ως περιοδικό και ως άνθρωποι, απέναντι στις «αλήθειες» και τις αυθεντίες.
Ας μη ξεχνάμε πως η ευθύνη της επιλογής είναι προσωπική, όμως, οι συνέπειες συλλογικές.
Στον έρωτα, την πολιτική και την τέχνη καμιά φορά αξίζει να κολυμπάς, σαν τον κυπρίνο, αντίθετα στο ρεύμα. Για να ’χεις δική σου, στο τέλος, τη χαρά της νίκης.
Με την ευχή το χρώμα του Ευρωπαϊκού ουρανού να βαφτεί απ’ άκρη σ’ άκρη κίτρινο
διατελούμε μετά τιμής
Κώστας Α. Κρεμμύδας
[1] Κατ’ απαίτηση των συμμάχων στις 12.6.1917 στον θρόνο ανήλθε ο δευτερότοκος γιος του Κων/νου, Αλέξανδρος, παρακάμπτοντας τον πρωτότοκο Γεώργιο. Ο Αλέξανδρος πέθανε, κατά την επίσημη εκδοχή, από σηψαιμία στις 25.10.1920. Ο Κωνσταντίνος ουδέποτε τον απεδέχθη ως βασιλιά. Μάλιστα στον τάφο του στο Τατόι αναγράφεται ως «Αλέξανδρος, βασιλόπαις της Ελλάδος, βασίλεψε αντί του πατρός αυτού». Με την ήττα του Βενιζέλου στις εκλογές του Νοεμβρίου 1920 και την παλινόρθωση της βασιλείας ο Κων/νος επανήλθε στον θρόνο για απομακρυνθεί οριστικά στις 17.9.1922. Πέθανε εξόριστος σε ξενοδοχείο στο Παλέρμο τον Γενάρη του 1923, αφήνοντας διάδοχο τον Γεώργιο Β’, τον οποίο επανέφερε στον θρόνο ο Κονδύλης, με το νόθο δημοψήφισμα της 3ης Νοεμβρίου 1935.
