Η ποιητική του Γιάννη Ζέρβα ως μελέτη της διυποκειμενικότητας

Θραύσματα οδύνης, επιθυμίας, σχέσης ήταν οι σημειώσεις του Massimo Gentile, τις οποίες εμπιστεύτηκε στον Ζέρβα και ο οποίος είναι υπεύθυνος για τη μεταγραφή τους που οδήγησε στο παρόν βιβλίο. Ο Έλληνας ποιητής και υπεύθυνος για τη μεταγραφή εν προκειμένω, καταθέτει στην εισαγωγή την προσωπική του άποψη για την ιστορία του  Massimo Gentile, διατηρώντας την  πάντως στο επίπεδο της εικασίας. Ανικανοποίητες συναισθηματικές ανάγκες, (πιθανώς και να παρέμεινε παρθένος σε όλη του τη ζωή) και επακόλουθα επώδυνα σωματικά συμπτώματα απότοκα κατάθλιψης. Αυτή θα μπορούσε να είναι μία ψυχολογικής τάξης διατύπωση της περίπτωσης του Ιταλού ομολόγου. Ο Gentile αναζητά την ανακούφιση/ θεραπεία στη φυσιοθεραπεύτρια/θεραπεύτρια V.V.

Στο οπισθόφυλλο ο Ζέρβας είναι σαφής, δύο έννοιες ορίζουν τη θεραπεία μια ανάγκη κι ένα πλαίσιο. Αυτός θα είναι ο σκελετός της δημιουργίας- μεταγραφής.

Ο θεραπευτικός χώρος αποτελεί ένα ρινγκ. Πάνω σε αυτό θα ξεδιπλωθεί ο αγώνας της σχέσης. 3 γύροι. Ανάμεσα στους γύρους ο καθένας στη γωνία του ρινγκ σε προσωπικούς συνειρμούς. Σκέψεις του ασθενούς, σημειώσεις του θεραπευτή.  

Ο αγώνας ξεκινάει. Το πάσχων υποκείμενο ζητάει. Ο θεραπευτής θα είναι ο θεματοφύλακας του πλαισίου. Τα δύο υποκείμενα συναντιούνται.

Τα δάκτυλα της θεραπείας βυθίζονται στην αλγούσα σάρκα/ πάσχουσα ψυχή. Ο ασθενής ποιητής λεκτικοποιεί την ανάγκη και λέει: Σκόρπισαν οι λέξεις καθώς βύθισε στο σώμα μου τα δάχτυλά της… «Έπλεα σε συναισθήματα προγλωσσικά…ιχνηλατώντας πόνους… Κύματα περνούσε πάνω μου η ιστορία. Πολιτισμοί επάλληλοι από γυναίκες μητρικές κι ερωτικές…»

H θεραπεύτρια/μητέρα-γυναίκα-υποκείμενο, που δέχεται τη μεταβίβαση ορίζει το πλαίσιο. Είναι σταθερό. Εκεί μέσα εκπτύσσει το θεραπευτικό body/work.

Το γνωρίζουμε από την ψυχοθεραπευτική πράξη. Μιλώ ως ψυχίατρος: Συνεδρία συγκεκριμένη μέρα και ώρα της εβδομάδας, συγκεκριμένος χώρος, διάρκεια, αμοιβή. Διευκολύνει την ανάδυση όλων των θεμάτων του πάσχοντος. Συνεχίζω ως ψυχίατρος: Αυτό που θεραπεύει είναι η σχέση. Όχι όμως μια σχέση καθημερινή αλλά θεραπευτική, δηλαδή βαθιά ανθρώπινη – όχι όμως κοινωνική. Εκ νέου απαιτείται το πλαίσιο για να διαφυλάξει.

Η θεραπεύτρια V.V. λέει: Αυτή η εργασία μου/ Απρόσωπη/ Απόλυτα προσωπική/ Αθέατη/ Απόλυτα αισθητή/ Ανακουφιστική/ Διεγερτική/ Όποτε θέλει σαγηνευτική/Ποτέ αποπλανητική. Αναζητώ τη σύνδεση/ όχι τη σχέση/ το χώρο να εξαφανίζεται/ ανάμεσα στα δύο σώματα/ μέχρι την τέλεια εξοικείωση.

Και έπειτα εκ νέου η ανάγκη του πάσχοντος… να ξεπεράσει τα όρια αφού η ανάγκη διψά. Ο Massimo λέει: έβαλα ψιθυριστά μια μουσική/ έλα λοιπόν/ αφήσου για μια ώρα πάνω μου… ή …το ξέρω νιώθεις/ αλλά τι, δεν θέλεις να το καταλάβω… το δικό μου σώμα δεν ψεύδεται/ ότι σε επιθυμεί… Και πάλι το πλαίσιο ως όριο, αλλά και μια βαθιά συναισθαντική κατανόηση… Η V.V. καταθέτει: Ναι για μια ώρα όπως πάντα/ Αυτό μην το ξεχνάς… ή Τι ανυπόμονος που είσαι/ μου ζήτησες/ να σε κρατήσω/ μου ζήτησες/ να σε λύσω/ μου ζήτησες… και πιο κάτω… μήπως νομίζεις/ ότι δεν κατάλαβα/ τι ήθελες,/ τι χώρο ζήταγες…Άσε με να κάνω τη δουλειά μου,/ κι άσε τον εαυτό σου/ να το χαρεί.

Εκ νέου μιλώντας ως ψυχίατρος: Η αντιμεταβίβαση, τα συναισθήματα που γεννιούνται στο θεραπευτή για τον θεραπευόμενο, αποτελεί κρίσιμο θέμα της θεραπείας. Η ανάλυσή τους αποτελεί διαγνωστικό και επακόλουθα θεραπευτικό εργαλείο, ενώ η αποκάλυψη αυτών των αντιμεταβιβαστικών συναισθημάτων αποτελεί αναπόσπαστο μέρος σύγχρονων παραλλαγών δυναμικών ψυχοθεραπειών.

Στο τέλος του δεύτερου γύρου τα συναισθήματα πόνου, επιθυμίας, ανάγκης, θυμού και ενσυναίσθησης του πάσχοντος διαδέχεται ο λόγος της θεραπεύτριας μετακινούμενος από την συναισθαντική κατανόηση και οριοθέτηση της αρχής, στην έκφραση της δικής της αγωνίας και μελαγχολίας. «Δε θα επιζούσα/ αν δεν ήξερα να λέω όχι…» λέει η V.V. και συνεχίζει: «…Αδιαφανής/ να είμαι/ να βλέπει τα χτυπήματά μου/ όχι το φόβο μου”. Τώρα που κοντεύει ο τελευταίος γύρος/ σχεδόν συγκινούμαι που συναντηθήκαμε/ αντέξαμε/ συνηθίσαμε τις λεπτομέρειες των σωμάτων/ τις αδυναμίες τους/ τα σημεία που πονούν  και δεν αντέχουν…» ή …προσωρινό αγκάλιασμα-μη αγκάλιασμα/ που ξέραμε από την αρχή/ πως θα τελειώσει… Ποιες δικές της οδύνες και επιθυμίες ακούγονται ή τουλάχιστον διαλάθουν μέσα στα λόγια αυτά;

Τι έχει λάβει άραγε από αυτά τα συναισθήματα ο θεραπευόμενος Massimo ως τώρα; Κι αν δεν ειπώθηκαν ρητά, τι μπορεί να έφερε περίκλειστο και αμφίσημο η κίνηση των επιδέξιων θεραπευτικών χεριών στα ακροδάκτυλα, εκεί που συναντάει το διψασμένο, υψηλής ευαισθησίας στην ανίχνευση μηνυμάτων σώμα; Και το μήνυμα αυτό υπήρξε; Ή είναι δημιούργημα της ανάγκης του πάσχοντος; Ή ο πάσχων προέβαλε ανάγκες στην V. η οποία μέσα σε μία μη συνειδητή λειτουργία υιοθέτησε το ρόλο που της αποδόθηκε από τον Massimo; Μα οι απαντήσεις στις ερωτήσεις αυτές θα παραμένουν πάντα μετέωρες. Όμως για να γεννηθούν όλα αυτά χρειάζεται η παρουσία των δύο/ του ζεύγους / της  διυποκειμενικότητας. Αυτά! αισθήματα/ αισθήσεις/ συναισθήματα, αναφύονται αποκλειστικά στο χώρο αυτής της διυποκειμενικότητας ως παράγωγά της τουλάχιστον! αν όχι ως γεννήτορές της. Σκέφτομαι εδώ την έννοια του αναλυτικού τρίτου όπως την περιγράφει ο Αμερικάνος Ψυχαναλυτής Thomas Ogden, ο οποίος ορίζει έτσι το χώρο της διυποκειμενικότητας που απλώνεται ανάμεσα στις δύο χωριστές οντότητες αναλυτή και αναλυόμενου, έτσι που αυτός ο αναλυτικός τρίτος μαζί με τις δύο ατομικότητες δημιουργούν, αρνούνται και συντηρούν ο καθένας τον άλλον και μπορούν να υπάρξουν μόνο συχσετιζόμενοι, όπως το συνειδητό υπάρχει σε άρρηκτη σύνδεση με το ασυνείδητο.

Όλα είναι έτοιμα για τον τρίτο γύρο. Ο καθένας στους στοχασμούς του. Το όριο αυτών των στοχασμών γίνεται πλέον πιο ασαφές. Το πλαίσιο έχει διασταλεί, η σύνδεση διυποκειμενική, ανθρώπινη, ευάλωτη. Ο Ζέρβας ποιητής/μεταγραφεύς και ποιητής/ιατρός-θεραπευτής γνωρίζει πολύ καλά ότι η συνάντηση βρίσκεται επί τη βάση της δικής μας οδύνης, ανεξαρτήτως ρόλου, για όλα τα ζεύγη και σε όλα τα πλαίσια.

Η V. στη γωνία του ρινγκ καταθέτει: άλλο το σώμα της φαντασίας/ άλλο της πραγματικότητας/ (παροδικά) καλέ μου… και στη συνέχεια μέσα στο ρινγκ λέει: …τα ίδια ισχύουν και για μένα… …τι νομίζεις πως είναι πια η ζωή;

Στην τελευταία πρόταση της εισαγωγής του βιβλίου ο Γιάννης Ζέρβας δηλώνει για τα θραύσματα που παρέλαβε από τον Massimo Gentile: «Με ενδιέφερε μόνο η ολοκλήρωση».

Ο Ζέρβας ολοκληρώνει τα αποσπάσματα του Gentile εκπληρώνοντας την ίδια διαστολή, συγχώνευση και πραγμάτωση του άλλου/ποιητή/πάσχοντος, το βιβλίο του οποίου γράφει, αυτός ως ποιητής/πάσχων/μεταγραφέας/θεραπευτής. Η ολοκλήρωση αυτή πραγματοποιείται μόνο μέσα στον διεσταλμένο χώρο συνάντησης των πασχόντων υποκειμένων, της μοιρασιάς, της παροχής και λήψης, της φροντίδας. Της παντοτινής συνάντησης, της φαντασίωσης που προβάλει προκειμένου να διεγερθεί και να ανακουφιστεί κι έτσι γίνεται έρωτας. Ένας έρωτας που ακολουθώντας τον ποιητή στους τελευταίους στίχους του παρόντος βιβλίου είναι: …γλυκός/ τρυφερός/ παθιασμένος/ αλλά όχι ιδανικός/ όχι ολοκληρωτικός/ και προπαντώς/ (δόξα τω θεώ)/ όχι παντοτινός.

Επίμετρο:

Στη δική μου πορεία ανάγνωσης του βιβλίου, παρακολουθούσα μια επιθυμία που χτιζόταν σταδιακά μέσα μου και ζητούσε στοιχεία να ικανοποιήσουν ή να θρέψουν τη φαντασίωση μου για την ταυτότητα του Massimo Gentile. Κατέφυγα λοιπόν στα πραγματολογικά στοιχεία που μας δίνει η εισαγωγή. Την προσοχή μου τράβηξε η ημερομηνία θανάτου. Ίσως γιατί ο Gentile πέθανε όπως γράφει ο Ζέρβας «αιφνίδια! στη Σαρδηνία το Νοέμβριο του 1998».

Η αναζήτηση μου με οδήγησε στο ακόλουθο εύρημα. Η Σαρδηνία νησί της Ιταλίας χωρίζεται από την Κορσική νησί της Γαλλίας με το στενό του Bonifaccio, το οποίο αποτελεί  διεθνές θαλάσσιο πέρασμα υψηλής βιοποικιλότητας. Η διέλευση πλοίων από το στενό αυτό καθορίζεται από Ιταλικά και Γαλλικά διατάγματα με σκοπό την προστασία της πλούσιας υποθαλάσσιας ζωής από τους ρύπους. Το σημαντικότερο των διαταγμάτων υπεγράφη το Νοέμβριο του 1998 και προβλέπει μια καθορισμένη διαδρομή διέλευσης από τα στενά καθώς και συγκεκριμένο πρωτόκολλο αναφοράς συμβάντων. Διαβάζοντας ανεστραμμένα ή παραμορφωμένα την ανωτέρω πληροφορία κατέληξα στην ακόλουθη διατύπωση την οποία θα σας διαβάσω απολογούμενος για τον όποιο φαντασιόπληκτο χαρακτήρα και την αυθαιρεσία που φέρει: Το Νοέμβριο του 1998 συντάχθηκε το βασικό περιοριστικό διάταγμα που καθορίζει το πλαίσιο κίνησης και τα όρια αυτής στο στενό του Bonifaccio. Στο στενό που συναντιούνται τα σώματα των δύο νήσων χωριζόμενα από το υγρό στοιχείο. Σκοπός του περιοριστικού πλαισίου ήταν η αποτροπή ατυχημάτων και αποφυγή οιασδήποτε μόλυνσης της παρθένας υποθαλάσσιας ζωής.

Θα μπορούσε να τελειώνει εδώ; είναι ο τελευταίος στίχος του ποιήματος που μεταγράφει ο Ζέρβας.

Το Νοέμβριο του ’98 ο ποιητής Massimo Gentile απεβίωσε αιφνιδίως.

Ιωάννης Α. Μαλογιάννης

Ψυχίατρος-Συγγραφέας

Αθήνα Μάρτιος 2015

(Το κείμενο αναγνώστηκε στην παρουσίαση του βιβλίου: Massimo Gentile, MASS/AGE vs BODY/WORK, Μεταγραφή Γιάννης Ζέρβας, που πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 1 Απριλίου 2015 στο καφέ Floral, στα Εξάρχεια)

Εκδόσεις ΑΓΡΑ, Μάρτιος 2015
Αριθμός σελίδων : 64
ISBN:978-960-505-163-1