Όχι οι λέξεις Ο ήχος
Η αφή των λέξεων. Ήχος είναι το δέρμα της λέξης. Προσωδία, χρώματα, μεταπτώσεις, κρεσέντο. Ταξίδι σε σώματα. Στα σκοτεινά. Η γλώσσα μου ρυθμός. Η γλώσσα μου καρδιά. Αναδεύεται. Συσπειρώνεται. Φουσκώνει. Αναδιπλώνεται. Τινάζεται. Αντιμιλά.// καλησπέρα σας!
«Η μικρή φωνή μου», από τη συλλογή Οι μικροί μου ήρωες
Οι λέξεις και οι ήχοι τους βρίσκονται στο επίκεντρο της ποίησης του Γιάννη Ζέρβα. Ακριβείς και ολοκληρωμένες να σηματοδοτούν ένα παζλ παραπομπών, αναφορές από διαβάσματα, αναμνήσεις αλλά και πολλές εικόνες άλλοτε πρωτοφανέρωτες κι άλλοτε μνήμες στις οποίες ανατρέχει για να ανασυνταχθεί το δικό του έργο.
Ο Γιάννης Ζέρβας γεννήθηκε στην Αθήνα το 1959. Σπούδασε στην Αθήνα ιατρική και ψυχιατρική στη Νέα Υόρκη απ’ όπου επέστρεψε το 1992. Εργάζεται ως Αναπληρωτής Καθηγητής Ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ως τώρα έχουν εκδοθεί 9 ποιητικά βιβλία του, όλα (πλην του πρώτου) από τις εκδόσεις Άγρα: Τζούλια, «Εγνατία (Τραμ)» (1983), Ο μετανάστης (1986), Τοιχογραφία (1992), Κλειδωμένος στο Γραφείο (1997), Η Πυξίδα της Άνοιξης (2001), Τζούλια 2 (2010), Massimo Gentile: Mass/age vs Body/Work (2015), Οι μικροί μου ήρωες (2017), Ο έφηβος στο υπόγειο: Πρώιμα σπασμένα και κρυμμένα (1976-1983), (2021).
Έχει μεταφράσει ποίηση και πεζά των TS Eliot, WC Williams, Sylvia Plath, Seamus Heaney, Lee Breuer, Irvin Yalom και άλλων. Ν’ αναφέρουμε τη μετάφραση του βιβλίου Το εγχειρίδιο πρακτικής γατικής του γερο-Πόσουμ, του T.S. Eliot, (μαζί με την Παυλίνα Παμπούδη), εκδ. Άγρα (2005), και τη μετάφρασή του στο Η Κόρη στην κόλαση και άλλα ποιήματα, του WC Williams Πρίντα (2021).
Να σημειωθεί ότι στο Β’ μέρος της Τζούλιας 2 αναδημοσιεύεται και η αρχική Τζούλια του 1983. Μολονότι γράφει σε άπταιστα γκρίκλις ότι «I poiisi den einai kryptografia1», είναι γενικά στη λογική του Γιάννη Ζέρβα η σπονδυλωτή δομή ποιημάτων και ποιητικών συλλογών που παραπέμπουν ενίοτε και σε στοιχεία ενός τρίπρακτου θεατρικού έργου με πρόλογο, εισαγωγή, διάλογο και σημειώσεις και όπου τα πεζόμορφα κείμενα αλληλοδιαδέχονται ποιήματα γραμμένα σε greeklish (γκρίκλις) αλλά και άλλα με κλασσική δομή στίχου και πολλά στοιχεία γλωσσοκεντρικής γραφής. Αναφέρομαι στη δομή και τον διαμελισμό των λέξεων μέσα στη σελίδα, τις έντονες με bold λέξεις και το παιχνίδι με το άνισο μέγεθος γραμμάτων μέσα στην ίδια λέξη: βλ το ποίημα «Jumping Μορμωlykeia» ή το «agapite kyrie». Επίσης ο χρόνος, στην εξέλιξή του, είναι ένα ακόμη γνώρισμα της ποιητικής φόρμα του Γ.Ζ.
Τρία ποιητικά δείγματα από τη Τζούλια 2:
The story
+0,1250 + 0,4442
Μύτη υγρή
Βιαστικά
Δεξιά – αριστερά
Χαλίκι
Τινάζεται
Λάσπη
Λερώνει
Άσφαλτος
Καίει
Πλακάκι
Γλιστράει
Ρόδες
Πετάνε
Βενζίνη
Μυρίζει
Λαγωνικό κάτω
Απ’ τα τραπέζια
Πόδια
Κοιμάται στο πεζοδρόμιο
Κάτω απ’ τα αυτοκίνητα
Κλειστά μάτια
Ζέστη
Νερό πουθενά
Θα τον δείρουν
Ο τελευταίος αποδέκτης του μίσους
Θα τρέχει και θα σέρνεται
Θα πεινάει και
Θα πονάει
Θα γρυλίζει και θα κρύβεται
Θα ζητιανεύει
Θα τρίβεται
Και θα ψάχνει ένα χάδι
Απ’ όποιον να ’ναι
Σκύλος
Και η πόλη
εξ επαφής.
Αγαπητέ κύριε,
σε απάντηση τη επιστολής σας θα ήθελα να σας ενημερώσω ότι το τουρκικό χιπ χοπ χρησιμοποιεί ρυθμούς 7/8, 8/8 και 15/8 σε αντίθεση με το αμερικανικό που βασίζεται στα πιο τακτικά τέταρτα. Υποθέτω ότι σε αυτό οφείλεται η διαφορά που σας έκανε εντύπωση.
Πάντα στη διάθεσή σας για οποιαδήποτε σχετική απορία
Βαρκαρόλα (Tales of Hoffman2)
Όσο πονάς τόσο ομορφότερη γίνεσαι
Τα νιάτα ξυπνούν με την οργή σου
Από το καλοκαίρι και μετά εμπόδια στα εμπόδια
Κλειστός ο κόσμος τίποτε δεν προχωρά, μισθός, δουλειά
Όλα στραβά κλειστά
Τόσο πιο επίμονη στη μάχη τόσο νεότερη κάθε φορά
Τόσο βαθύτερο το βλέμμα
Σαν του παιδιού
Που δεν ήρθε πάλι ο πατέρας
Μόνη μου – θα νικήσω
Είδα το φόβο στα μάτια της
(και δεν μπορούσα να κάνω τίποτα να την βοηθήσω).
Σε μια εποχή που ακόμη δεν έχει αναδειχθεί το νέο φρέσκο κι ενδεχομένως επαναστατικό κίνημα στην τέχνη που θα ωθήσει (για να μη πω προεξοφλήσει) μια κοινωνική αναγέννηση και όπου αναβιώνουμε φόρμες όχι απλώς των αρχών του 20ου αλλά δυστυχώς πέρα στις ηθογραφίες του 19ου και παρελθόντων αιώνων, η ποίηση του Γιάννη Ζέρβα έρχεται με μια δυναμική αν όχι να ανατρέψει τουλάχιστον να υπενθυμίσει πως υπάρχουν πολλοί ακόμη ζωντανοί τρόποι έκφρασης, μορφής και περιεχομένου στην ποίηση. Με άλλα λόγια ο Ζέρβας παράλληλα με την τέχνη επιτελεί και τον ρόλο του ως ενεργού πολίτη. Ενδεικτικά κάποιοι στίχοι από το τελευταίο ποίημα «Βάπτιση», ένα είδος συγχρόνου Συμβολαίου Πίστης από τη συλλογή του Οι Μικροί μου Ήρωες:
Πιστεύω σε μια χώρα αυτοδύναμη και αυτεξούσια, [ ] Και σ’ ένα λαό πολύχρωμο, πολύφυλο και πολυφωνικό, που τιμά, αξιοποιεί και συντηρεί τις άλλες ρίζες των λαών, [ ]/ Και σ’ ένα πολιτισμό Ανθρώπων/ Φιλόξενων κι ευγενικών, [ ] Περήφανων αλλά όχι εγωκεντρικών/ Σκεπτόμενων αλλά όχι κυνικών/ [ ] Ανοιχτών σαν τη θάλασσα και τον άνεμο [ ]/ Ομολογώ μια χώρα εσαεί νέων δημιουργών/ Και προσδοκώ γενεές διαρκείς με ήθος,/ που σαν κλήματα απλώνονται/ στον κόσμο,// Και τον ομορφαίνουν.
Γένοιτο…
Κώστας Α. Κρεμμύδας
[1] Mipos einai kryptografimeni? Isos i pio kryfi kryptografia einai afti poy leei ta pragmata me to onoma tous.
[2] Bλ. Τα παραμύθια του Hoffmann από την ομώνυμη Όπερα του Offenbach.