Ερμηνευτικές προσεγγίσεις
Γράφει ο Σπύρος Γ. Μπρίκος
Υποψήφιος διδάκτορας της Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων (Τμήμα Εικαστικών Τεχνών & Επιστημών της Τέχνης)
Ως προς τη διάδοσή της η τέχνη είναι δημοκρατική. Ως προς τη διείσδυσή της έχει επεκτατικές -μάλλον- προθέσεις, και διαθέσεις. Πώς άλλωστε θα ήταν ρηξικέλευθη και πρωτοπόρα αν δεν διαπερνούσε τον θεατή, τον «αναγνώστη» της; Γράφω μονάχα για έργα που με συγκινούν, το πρωταρχικό στην τέχνη είναι η συγκίνηση που προκαλεί, έπεται η οπτική του θεατή, η γωνία θέασης, η ερμηνευτική του έργου, η κριτική του που μοιάζει με έργο -πάνω- στο έργο. Η τέχνη ως ex nihilo δημιουργία σύμφωνα με τον φιλόσοφο Κορνήλιο Καστοριάδη ανάγεται στη φιλοσοφική έννοια του χάους που τη συναντάμε για πρώτη φορά στο έργο Θεογονία του Ησίοδου -χάος σημαίνει χάσκω ή χαίνω, είμαι ανοιχτός, άδειος- είναι ουσιαστικά μία εκ του μηδενός ή εκ του κενού δημιουργία μορφών. Η δημιουργία είναι έννοια οντολογική. Σε αναλογία με τα προηγούμενα το σημείο μηδέν της σκέψης ή της γραφής ομοιάζει με έναν σπινθήρα, μία φωτεινή δέσμη νόησης μέσα στη σκοτεινή οστέινη κοιλότητα που φυλάσσεται το ευγενές όργανο, ο εγκέφαλος. Σε μία ακόμα αναλογία με τα προλεγόμενα, οι κόκκινες παπαρούνες της ζωγράφου, συντηρήτριας αρχαιοτήτων και έργων τέχνης Γεωργίας Γρ. Τσιώπου, δημιουργούν εκείνο το αιφνίδιο και αμήχανο αίσθημα, σπεύδουν να αυτοσυστηθούν στον θεατή κατά την είσοδό του στον χώρο έκθεσής τους, στο καλαίσθητο Art Café «Μποτίλια στο πέλαγο» στην Πρέβεζα. Είναι το ανοίκειο που μεταμορφώνεται γρήγορα σε οικείο, μία αιφνίδια φωτεινή συνάντηση με την τέχνη, θα έλεγε κανείς, είναι το αίσθημα εκείνο των ελεύσεων, μιας και οι κόκκινες ζωγραφισμένες παπαρούνες γίνονται φορείς του τραυματικού και συγχρόνως του ερωτικού. Ο γνωστός αρχαίος μύθος της μαύρης Αφροδίτης και του έρωτά της με τον Άδωνη, καθώς και ο θάνατος, οι μαύροι σπόροι του ανθόφυτου που παράγονται από τις ωοθήκες του, και, το κοτσάνι του που από το σπάσιμό του εξέρχεται ένα σαθρό, λευκό, αδιαφανές υγρό, όλα παραπέμπουν στην αναπαραγωγή, αλλά και στην αιφνίδια απώλεια. Στη σκέψη εισβάλει η Μινωική Κρήτη που τοποθέτησε τις γυναικείες θεότητες στο αρχαίο ελληνικό πάνθεο. Η μινωική θεά με τα υψωμένα χέρια που στο κεφάλι της φέρνει κάψες από παπαρούνες. Υπάρχει μία διόλου τυχαία ομοιότητα ανάμεσα στα άνθη και τους ανθρώπους. Ο τέλειος άνθρωπος, ο ομορφότερος νέος αναδύεται μέσα από τον αρχαίο ελληνικό μύθο και προέρχεται από την ένωση του Ερμή με την Αφροδίτη, και να σκεφτούμε επίσης πως πολλοί θεοί είχαν συνδυασμούς ενότητας, «συγχώνευσης», μία επικάλυψη γνωρισμάτων και ιδιοτήτων, όπως ο Διόνυσος και ο Απόλλωνας που υπήρξαν δίδυμοι θεοί, στους ίδιους ναούς λατρεύονταν το πρώτο μισό του έτους ο ένας και το δεύτερο μισό ο άλλος. Στη σκέψη έρχεται και ο «ανδρόγυνος» των σουρεαλιστών που είναι η τέλεια πνευματική ένωση του άνδρα με τη γυναίκα. Η ζωγράφος Γεωργία Γρ. Τσιώπου ανατέμνει την κόκκινη παπαρούνα, το «σπλαχνικό» εσωτερικό της μέρος, τη μετουσιώνει σε ανθρωπόμορφη. Ένα σταθερό εικαστικό μοτίβο εισβάλει στον καμβά που παραλλάσσεται σε ανεπανάληπτες μοναδικές φόρμες και μορφές, και συνδυασμούς-μίξεις χρωμάτων, όπως άλλωστε συμβαίνει και στη φύση όπου τα fractal της δημιουργίας έχουν το καθένα μία μοναδική δομή σαν ταυτότητα. Το ερωτικό, το σπλαχνικό, το ανθρωπόμορφο -ενίοτε σαρκοβόρο- με χρώματα εκπληκτικά δουλεμένα, ομοιάζουν με πίνακες ανθρώπινης ανατομίας, τριχοειδή περιελισσόμενα αγγεία στα σύμπλοκα καρδιά-πνεύμονες, ροή του κοκκινόμαυρου χρώματος όπως το αίμα (άλλωστε το αίμα είναι ισορροπία αποχρώσεων-μίξεων του μαύρου με το κόκκινο). Το αγγειόσπερμο, το ενδόσπερμο, σε αναλογία με το ενδόδερμα ή το εξώδερμα των εξελικτικών σταδίων της εμβρυογένεσης στον άνθρωπο. Στο μεγαλύτερο σε μέγεθος εικαστικό έκθεμα της ζωγράφου παρατηρούμε στο κέντρο ποσότητα μαύρου χρώματος απλωμένη. Μαύρο, όπως κενό, το ex nihilo της δημιουργίας, όπως αναφέραμε, ή το τραυματικό που εισβάλει με τον καταναγκασμό της επανάληψης των μοτίβων από τη δημιουργό. Ένα τραυματικό σε ίσες δόσεις και χρωματικές αναλογίες με το ερωτικό, ώστε να «απεικονίζεται» ο θάνατος και η ζωή στην αέναη μάχη τους. Στη σκέψη έρχεται ο πίνακας με τον τίτλο «The Deep» του αφηρημένου Αμερικάνου εξπρεσιονιστή ζωγράφου Jackson Pollock που βρίσκεται στο μουσείο Pompidou στο Παρίσι. Ένα χρώμα μαύρο που χαίνει-χάσκει, που ανοίγει, διαχέει το κενό του μέσα στο άσπρο του πίνακα.
Το κείμενο αυτό είναι μία καταγραφή των ελεύθερων συνειρμών του γράφοντος, που πυροδοτήθηκαν κατά την πρώτη του επαφή με τα έργα της ζωγράφου, έτσι όπως εκθέτονται στο Art Café «Μποτίλια στο πέλαγο» στην Πρέβεζα, της καλής φίλης Μαρίας Σπυράκου, και που θα παραμείνουν εκεί μέχρι τα τέλη του Μάη. Οι διεισδυτικές αυτές κόκκινες παπαρούνες της ζωγράφου και συντηρήτριας έργων τέχνης Γεωργίας Γρ. Τσιώπου περιμένουν υπομονετικά τον κάθε απλό φιλότεχνο «αναγνώστη» να του αυτοσυστηθούν.
Βιβλιογραφία:
Κ. Καστοριάδης. (1968). «Επιλεγόμενα σε μία θεωρία της ψυχής που μπόρεσαν να την παρουσιάσουν σαν επιστήμη», στο Τα σταυροδρόμια του λαβύρινθου. Μτφρ. Ζ. Σαρίκας. Αθήνα: Ύψιλον. (1991). Σ. 58-59.
Κ. Κερένυϊ. (2012). Η Μυθολογία των Ελλήνων. Μτφρ, Σταθόπουλος Λ. Δημήτρης. Αθήνα: Εστία.
Ησίοδος. (2007). Θεογονία. Μτφρ. Βλάχος Άγγελος, Βλάχος Σταύρος. Αθήνα: Παπαδήμας.