Το πλάσμα της φαντασίας του Δεπούντη, ο Donnet, σιγά-σιγά κυριάρχησε μέσα του και τον έκανε να πλησιάσει τον καλύτερο εαυτό του στην περιοχή της πεζογραφίας. Το αυστηρό της περίγραμμα δεν μας το δίνει καθαρά ο συγγραφέας. Το διατηρεί μέσα σ’ ένα μυστηριακό νεφέλωμα από όπου μονάχα φαίνονται σποραδικές λάμψεις και ξαφνικά τραντάγματα. Τούτο όμως προσθέτει μια ξεχωριστή μαγεία στην υπόθεση του Donnet. Δεν είναι ο στεγνός συμβουλάτορας, ο αμείλιχτος Μέντορας ή ο αιωνίως δακρύβρεχτος συνοδοιπόρος του δρόμου της πίκρας. Είναι μια απόκοσμη ύπαρξη, που από τη μια μεριά έχει ένα τεράστιο απόθεμα πείρας και για τούτο συγκατάβασης για το κάθε τι που από επιπολαιότητα ή αφροντισιά έρχεται σε αντίθεση με τον ορθό λόγο, κι από την άλλη διαφαίνεται η πιο ξεκάθαρη κρίση και γνώση για το τι πρόκειται να γίνει, έγινε ή ολοένα γίνεται γύρω ή μακριά του. Σοκαρισμένος ο συγγραφέας από την καταστροφή της ανεκτίμητης Δημοτικής Βιβλιοθήκης της Κέρκυρας το βράδυ της 13ης Σεπτεμβρίου 1943 από τα γερμανικά αεροπλάνα, περιγράφει, μέσα από μια μεταφυσική διάσταση και μέσα σε μια πανανθρώπινη κραυγής αγωνίας, τα δεινά του πολέμου. Ένα βιβλίο που πρωτοκυκλοφόρησε το 1963 κι έρχεται ξανά στο φως με ενσωματωμένες, στο διάστημα που μεσολάβησε, τις παρατηρήσεις και τα σχόλια του συγγραφέα του. Ένα εγχείρημα που απετέλεσε σταθμό στη μετέπειτα συγγραφική σταδιοδρομία (και όχι μόνο) του Ιάσονα Δεπούντη.

«Τι να μιλώ για την Κέρκυρα;
Γκρεμισμένη και όμως ευγενική· αγκάθια πέτρες σιάδι οι συνοικίες της απ’ το μολυβοσίφουνα και όμως χαρούμενη πολιτεία. Ο προορισμός της! Οι εξοχές του νησιού μαγεύουν τον επισκέπτη! Έχουν της Ναυσικάς το σώμα παντοτινό – για όλους… Η πόλη αντιστέκεται· και κάτι ακόμη· μια νυχτερίδα ακούγεται σαν ένας βόμβος αεροπλάνου και θυμίζει. Μια κουκουβάγια βγαίνει τα μεσάνυχτα· τα μάτια της είναι πελώριες σταλαγματιές από καυτό μέταλλο, που κάπου πέφτουν. Ο ήχος του νερού τη νύχτα μας πάει πάρα πέρα – στο θαλάσσιο ρέμα X.A. Donnet καθώς σέρνεται αέναα στα θεμέλια του κάστρου· σαν ένα φυσικό φαινόμενη ή μια νέα αλήθεια που ανακάλυψα – παντού ο εφιάλτης. Ιάσων Δεπούντης».
Το σύνολο της δουλειάς του Δεπούντη περιστρέφεται γύρω από δύο σημαδιακά για την πορεία του έργα: τον Donnet και το Systema Naturae. Ό,τι βίωσε μέσω της ανθρώπινης καταστροφής επί της γης και κατέγραψε στα δέκα κείμενα της φρίκης, προσπάθησε να το καταστερώσει στο σύμπαν μέσω της ποίησης του δεύτερου έργου του. Ο όλεθρος της Υδρογονοβόμβας αντισταθμίζεται από την υπέρβαση του παρόντος κόσμου μέσω του Σύμπαντος. Δεν είναι τυχαίες οι διαρκείς επανεκδόσεις της Systema Naturae που έμελλε να δει το φως μέσα σε μια άλλη σκοτεινή σελίδα της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, την Απριλιανή δικτατορία του 1967. Έκτοτε ξανακυκλοφόρησε το 1984, το 1998 σε νέα θεώρηση από τον Μανδραγόρα και μόλις πρόσφατα το 2016 σε μεταθανάτια έκδοση. Η Systema Naturae βρίσκεται παράλληλα, στον έναν ή τον άλλο βαθμό, μέσα στις κατοπινές εκδόσεις του ποιητή: στην Ορατή (οριακή) υπέρβαση, στη Ζωολογία της Systema Naturae, στο Μετά τη ζωολογία, στο Systema Avium, αλλά και στα Kείμενα αχρονικής συνέχειας που κυκλοφόρησαν με τον τίτλο Aπό το Ύστερο Σύμπαν. Ενώ και ο Donnet απασχόλησε την μετέπειτα εργογραφία του Δεπούντη παρουσιάζοντας και πάλι από τις εκδόσεις «Μανδραγόρας» το 2002 το βιβλίο του X.A. Donnet σε κβαντικό δρυμό, με τον εύλογο υπότιτλο Μετακείμενα –Ερμηνεία σιωπής.

«Μ»

Iάσων Δεπούντης, X.A Dοnnet,
O βομβαρδισμός μιας άμαχης πολιτείας, Κέρκυρα.
10 Κείμενα-Μαρτυρίες Καταστροφής (Τελική θεώρηση)
Επίμετρο, επιστολή του Νίκου Καρούζου,
εκδόσεις «Μανδραγόρας», Αθήνα 2016,
σελ. 96, αριθμός έκδοσης: 250,
ISBN: 978-960-592-031-9