Αξιότιμη κυρία Λιβανίου,
η χαρά είναι δική μου που το συγκεκριμένο βιβλίο μάς προσφέρει ένα καλό λόγο να μιλάμε για την καλλιτεχνική γραφή και την αισθητική, γενικότερα.
Θα επιχειρήσω, με μια αναφορά σε ζητήματα υφής και στιλ της γραφής του Κατσιρέλου, να μιλήσω συνολικά για τα θέματα που θίξατε και στην τελευταία σας κριτική επιστολή. Ειδικότερα για την τροποποίηση της γλώσσας των κειμένων από ενότητα σε ενότητα της συλλογής Ασέμνου, ερωτικές ιστορίες για ενήλικες μέσα στο ίδιο, πάντως, πλαίσιο του ύφους του συγγραφέα. Ένας αναγνώστης της ομάδας ανάγνωσης (στην οποία αναφέρθηκα στο προηγούμενο σημείωμά μου) παρατηρώντας αυτές τις αλλαγές της υφής, ανέφερε ως μομφή την υποψία ότι ο συγγραφέας θέλει να επιδείξει τη δυνατότητά του να χειρίζεται το λόγο, να πλάθει διαφορετικές φόρμες και να εφαρμόζει την όποια λεκτική ακρίβεια, υποβαθμίζοντας όμως την έγνοια για το περιεχόμενο. Η άποψή μου είναι διαφορετική και την έθεσα στην κρίση της ομάδας -πλέον και τη δική σας.
Ερμηνεύω, λοιπόν, τις τροποποιήσεις της γλώσσας -εντός ενός ενιαίου ύφους- ως ένα κρίσιμο στοιχείο δομής. Ο συγγραφέας δημιουργεί μια σειρά διαφορετικών μορφών, από το συμβατικό διήγημα -αφομοιώνοντας τις επιδόσεις της παλαιότερης ελληνικής διηγηματογραφίας- έως μικρές, θεατρικού τύπου σκηνές ή μια διασκευή εμπνευσμένη από το Άσμα Ασμάτων, χωρίς να απομακρύνεται από τη σύγχρονη σύντομη ιστορία. Δεν λείπουν οι παρεμβολές πυκνών ή ποιητικών κειμένων σε περιβάλλον παραδοσιακής αφήγησης ή ο εγκιβωτισμός φαινομενικά άσχετων ιστοριών. Η επανάληψη στην οποία αναφέρεστε αφορά σε ολόκληρη παράγραφο και δεν μοιάζει απλά με μια τεχνική συνοχής, αλλά συγχρόνως με έναν θύλακο θαυμασμού/εμμονής για την εικόνα του έτερου φύλου -με όποια επακόλουθα μπορεί να επιφέρει. Αντιφωνώ, επίσης, πως οι λέξεις που πλάθονται εξαρχής (τουλάχιστον εγώ δεν τις βρήκα σε λεξικά) για να περιγράψουν τα γεννητικά όργανα είναι τόσο συνώνυμες και ταυτόσημες όσο και τα διαφορετικά γένη τους -ενώ μεταδίδουν την αίσθηση της γλωσσικής παράδοσης από την οποία προέρχονται.
Έτσι, χρησιμοποιώντας εργαλεία κυρίως του μεταμοντερνισμού, αλλά και άλλων λογοτεχνικών κινήσεων, ο συγγραφέας μοιάζει να θέλει να υπονομεύσει το ίδιο το μέσο -να σπάσει την παλαιότερη φόρμα με τα δικά της υλικά, όπως θα σημείωνε ο Βλάσης Κανιάρης. Εισάγει με τον τρόπο αυτό μια πρόταση ενάργειας, κατά τη λέξη και κατά το συναίσθημα, για το θολό και ίσως αχανές πεδίο της σύγχρονης λογοτεχνίας ή, όπως διατείνονται οι ειδικότεροι επιστήμονες, το ευρύτερο πεδίο του μετα-μεταμοντερνισμού. Το συγκινητικό στην παραπάνω υπόθεση είναι ότι, για να συμβούν όλα αυτά, το τέλος της ιστορίας του πεζογραφικού εξαδέλφου συμπίπτει με μια τόσο «συμβατική», τόσο «κλισέ», τόσο «νεορεομαντική» επαφή ενός ζευγαριού. Πειράζει όμως που είναι μια από τις πιο ζείδωρες επαφές μεταξύ των ανθρώπων; Αν δηλαδή προσβλέπουμε στην ουσία των πραγμάτων…
Η αναφορά, επομένως, σε παλαιότερους συγγραφείς -όπου, ιδίως για τον Μαρσέλ Προυστ, εμπεριέχεται και μια νότα κριτικής για την ακινησία του αισθητικού όντος-, η χρήση της γλώσσας και η εκδοχή της χαλαρής συνοχής που δημιουργεί ο συγγραφέας, σύμφωνα με τα παραπάνω, ταιριάζει, ή τουλάχιστον δεν αντιβαίνει, στο να υποτάσσονται σε ένα σχέδιο τέτοιου τύπου. Ακόμα κι αν τούτο δεν γίνεται άμεσα αντιληπτό -ή και να μην υπήρχε καν στο μυαλό του συγγραφέα- δεν εμποδίζεται ούτε η αναγνωστική απόλαυση, ούτε η δική μου ερμηνεία. Τελικά, δεν βλάπτει να αναγνωρίζεται μια πρόταση ως άλλος στέρεος αρμός μεταξύ διακεκριμένων ψηφίδων, που είναι δυνατόν να συνθέτουν μια παρήγορη εικόνα ως προς την παρουσία και τη συνεισφορά της λογοτεχνίας για έναν πιο ουσιώδη βίο.
Με εκτίμηση, και πάλι,
και για πάντα -αφού δεν είναι εύκολο να προσπαθείς να μιλάς όμορφα διαφωνώντας για το γούστο-

Κατερίνα Βαγιανού

Υ. Γ. Τεχνική λεπτομέρεια: πιθανόν να φταίει το δεκαετές λογισμικό που χρησιμοποιώ, αλλά ό,τι έχω στείλει (κείμενο, σημείωμα επικοινωνίας) δια του server που εξυπηρετεί το blog Στίγμα Λόγου φαίνεται πως έχει μείνει στον… αέρα. Σίγουρα, όμως, χάνεται οριστικά από το interface. Μαζί με τη φιλοξενία, ευχαριστούμε και γι’ αυτό την ευγενική διαμεσολάβηση της ιστοσελίδας του Μανδραγόρα.