Η ζωή μου
στην αρχή μιας θάλασσας βρίσκεται
γι’ αυτό σωπαίνω
Σε τούτη την πλημμυρισμένη εποχή
λόγου δικαίωμα έχουν
μονάχα οι ναυαγοί και οι πνιγμένοι
Γιάννης Πλαχούρης, Σεπτέμβριος άνεμος
Αισθάνομαι υποχρεωμένος απέναντι σε φίλους να γράψω αστεία, μολονότι συνήθως τα όριά μου εξαντλούνται σε αυτοσαρκαστικά και κάποια ειρωνικά σχόλια∙ ποτέ μου δε θυμόμουν ανέκδοτα και σπάνια τα διηγούμαι. Τα κείμενα πρέπει ν’ ακούγονται αισιόδοξα, όμως ειδικά αυτόν τον καιρό δε μου βγαίνει μήτε πνεύμα (αν προσπαθήσω να μεταφράσω το αγγλοσαξονικό humour), μήτε κανείς αστεϊσμός. Γι’ αυτό παρατηρώ σαν ξένος που γυροφέρνει σ’ άγνωστους τόπους.
Είναι δύσκολη εποχή για γραφιάδες αφού τα πάντα έχουν ειπωθεί κι έχουν γραφτεί τα περισσότερα. Αν μάλιστα δε φιλοδοξείς να κάνεις επίδειξη γραμματολογικών ή άλλων γνώσεων, δε σε προμοτάρουν, (κατά το ελληνικότατο promotion), συγκροτήματα για να εξυμνούν διαρκώς το καταπληκτικό τού ταλέντου σου, δεν είσαι στέλεχος για να σου αναλογούν ιεραρχικά οι σελίδες τού κομματικού σου εντύπου, δεν εμπιστεύεσαι την πηγαία σου έμπνευση ώστε να γράφεις νυχθημερόν και με ωράριο δημοσίου, βρέξει-χιονίσει, αν δε διαθέτεις μπλοκάκι για να σημειώνεις τα ευφάνταστα και μεγαλειώδη που σου ’ρχονται κατά καιρούς, τότε την έχεις άσκημα. Κι επειδή τα τελευταία χρόνια η Κουζίνα του συγγραφέα, και δεν εννοώ τις συνταγές μαγειρικής που εκδίδουν όσοι άνθρωποι του πνεύματος ζήλωσαν τη δόξα Μαμαλάκη και Παρλιάρου –ξέρω κι εγώ έναν Παρλιάρο που, και μαγειρεύει αλλά δεν είναι τόσο διάσημος–, σκέφτηκα να μιλήσω για κάποιες αθέατες πτυχές της. Στα πολυποίκιλα Κέντρα Δημιουργικής Γραφής για Μελλοντικούς Ομοτέχνους, στις κοσμικές εκδηλώσεις, στον τύπο, στα κόμματα, γίνεται διεξοδικός λόγος για κάθε λογής Κουζίνα του θεάτρου, της ποίησης, του πεζού λόγου, της κριτικής, του κινηματογράφου, της μετάφρασης, γιατί όχι και της πολιτικής (όχι Πολίτικης)… Όλοι για όλα∙ μονάχα με την κουζίνα της μάνας μου δεν ασχολούνται, κι ας ήτανε καλή μαγείρισσα, απόδειξη τα κιλά, τα ζάχαρα και οι καρδιοπάθειες της οικογένειας.
Πολλοί έχουμε ανάγκη επιβεβαίωσης και το δηλώνουμε, άλλοι κάνουν εκπομπή τα ωραία τους μάτια, κάποιοι τρίτοι αυτοθαυμάζονται στα μικρόφωνα τσιτάροντας Αρτώ, Ντελέζ, Μπένγιαμιν (απ’ το πρωτότυπο και τη μετάφραση μετά), για να ολοκληρώσουν με έναν άσχετο παραλληλισμό του χριστιανικού υπαρξισμού του Κίρκεγκωρ και του υποκειμενισμού των ενοχών στη μάνα μου. Και σας διαβεβαιώνω πως δεν είναι μονάχα οι πολιτικάντηδες παρουσιαστές βιβλίων που γενικολογούν ανενδοίαστα. Όμως οι τοποθετήσεις περί παντός του εφικτού ή του ανέφικτου, τα copy/paste ενός γενικού μπούσουλα, ένα σλόγκαν, το θρυλικό πια «κλείσιμο» (δημοφιλές στις συνδιασκέψεις τουλάχιστον όσο η ολοκλήρωση, κατά το «ολοκλήρωνε σύντροφε» ––και προς θεού μην πάει ο νους σας στο κακό––, μια εξυπνάδα, δυο χορικά και τρία στάσιμα, αποτελούν καλή μαγιά συζήτησης, συνέντευξης, ραδιοφωνικής εκπομπής, ακόμα και ίντριγκας. Από κει και πέρα εμπλουτίζεται/ατσαλώνεται ανάλογα με το ταπεραμέντο (διάβαζε τσαχπινιά) και την αυτοπεποίθηση του δημιουργού: γίνεται απολογητική, υμνητική του (κάθε) αρχηγού, προεδρικότερη του προέδρου (κατά το «βασιλικότερη…», του παρελθόντος), λιγότερο ή περισσότερο μάγκικη –εξαρτώμενη από το ειδικό βάρος του συν ομιλητή και την τρέχουσα αισθητικοπολιτική συγκυρία. Κάτι δηλαδή σαν τις φόρμες εκθέσεων που αποστηθίζουν οι μαθητές στα φροντιστήρια προκειμένου να προσαρμόζουν πρόλογο επίλογο και άξονες ανάλυσης(;) σε όποιο θέμα. Επομένως τι μας χρειάζεται η διεισδυτική σκέψη, η νέα ιδέα και η περιττή γνώση; Χαμένος κόπος που δεν εξαργυρώνεται.. Η πλατφόρμα είναι το παν, πώς θα τη σερβίρεις και πώς θα την αξιοποιήσεις.
Μια άλλη κατηγορία μαγειρεμάτων αφού μιλάμε για Κουζίνα, τόσο στον χώρο της πολιτικής όσο και σε αυτόν της δημοσιογραφίας αφορά πρακτικές που συνοψίζονται σε δύο σλόγκαν: «Καταγραφείτε γιατί χανόμαστε» και «Προσδιοριστείτε γιατί χανόμαστε». Έχουμε δηλαδή από τη μια τις πιο αστήρικτες, αλλοπρόσαλλες, ασυνεχείς επιλογές μιας συχνά αυτοσχέδιας αλλά και ισότιμα κυνικής σκέψης-δράσης, δίχως ωστόσο το παραμικρό κόστος κριτικής, αυτοκριτικής και λογοδοσίας. Άλλοι πάλι βιάζονται να αποσαφηνίσουν τα αυτονόητα, όπως για παράδειγμα ότι μια εφημερίδα είναι εξ ορισμού πολιτική, (ακόμα και η Espresso), ή ότι ένας δρόμος δεν μπορεί παρά να είναι αριστερός, όπως κι ο καναπές δεν μπορεί παρά να είναι δεξιός αφού υποδηλώνει παθητικότητα και εφησυχασμό.
Ας περάσουμε επομένως από το «δηλώνουμε για να είμαστε» στο «είμαστε επειδή το αποδεικνύουμε». Ας χαλαρώσουμε κι ας απολαύσουμε την επικράτηση φρέσκων ιδεών πέρα από τα στενά όρια των εμμονών μας. Ποια μέθοδος χειροπράκτη θα λύσει τις αρθρώσεις, το σώμα και το μυαλό μας για να αντιληφθούμε τις σύγχρονες δυναμικές ενός καινούργιου κόσμου. Έτσι όπως το συνόψιζε κι ο Σαββόπουλος εκείνα τα χρόνια: «Κάτω οι τεχνικές της εξουσίας! Φίλε θεατή, Έξοδος».
Κώστας Κρεμμύδας