Τί μας κάνει να μετράμε τον χρόνο;
Πώς μπορούμε να ακούσουμε τον χρόνο;

Μια εκκρεμότητα ερώτησης που ψάχνει την απάντησή της μέσα από αντικείμενα επινοημένα από τον άνθρωπο, μέσα από χτύπους δοσμένους από τα αντικείμενα, ή και χτυπήματα δοσμένα από ανθρώπους, και λέξεις. Λέξεις που ειπωμένες σε χρόνο ανύποπτο με τέμπο διαρκείας, ανασύρουν και θάβουν, συνάμα, το τέλος στην αρχή και το αντίστροφο. Σαν μια λεπτομέρεια που αναζητά την ολότητά της, αγνοώντας την εξάρτησή της από εγκόσμιες συνειδήσεις.

Η ποιητική συλλογή Ρολόγια και άλλοι χτύποι της Μαρίας Κουλούρη, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μελάνι, στάθηκε η αφορμή για τα ερωτήματα, και οι απαντήσεις της ποιήτριας, η αιτία για νέα ερωτήματα στον χρόνο, που ο καθένας μας αντιλαμβάνεται.

1.
Επιλέγω το ποίημά σου

Επίλογος
Με τις παλάμες μου ανοίγω σχισμές
Και αλιεύω αντίδωρα
Αγκάθια στολίδια
Λερωμένο δέρμα η αγάπη στο μέτωπο
Κρύβω άμμο στις χούφτες
Να μη γλιστρήσει
Να έχω κάτι να σε υποδεχτώ
Όταν θα φέρεις τη νίκη
Είπαμε πολλά και φτάνει

για να σε ρωτήσω κατ’ αρχάς, γιατί επέλεξες το συγκεκριμένο
ποίημα με αυτόν τον τίτλο, να μπει πρώτο στην ποιητική σου
συλλογή και κατά δεύτερο, ήταν τα λόγια του τέλους που
έκαναν τις παλάμες της αρχής να κλείσουν σε χούφτες, για να
κρατήσουν την άμμο- αντίδωρο;

Είναι μια μορφή προβοκάτσιας να μπαίνει πρώτο σε μια
συλλογή ένα ποίημα με τίτλο «Επίλογος». Άρα, η εύκολη πλην
τίμια απάντηση είναι ότι επιλέχθηκε ως πρώτο αυτό το
ποίημα, για να κερδίσω το ξάφνιασμα του αναγνώστη.
Όμως, δεν είναι μόνο αυτό. Θεωρώ ότι χρειάζεται να τιμάμε
το τέλος. Των σχέσεων, των πραγμάτων , των ιδεολογιών. Όλα
αρχίζουν και το μόνο σίγουρο, άσχετα με τη διάρκεια του
βίου τους, είναι ότι θα ολοκληρωθούν κάποια στιγμή. Παρ’
όλα αυτά, ζούμε προσποιούμενοι τους ανυποψίαστους,
απωθώντας τη σίγουρη γνώση της θνητότητάς μας. Στην αέναη
πορεία της ύπαρξης κάτι τελειώνει και τη θέση του την
παίρνει μια νέα συνθήκη. Εμένα αυτή η σκέψη με ανακουφίζει
απέναντι στη διαμάχη με το άγνωστο, το οποίο ακολουθεί το
πέρας του βίου.
Τώρα, όσο για το δεύτερο σκέλος της ερώτησης, θα πω ότι
προτιμώ να κρατώ τα χέρια μου οπλισμένα, προκειμένου να έχω
έναν τρόπο προστασίας από τις ριπές του παρελθόντος. Και
αυτό δεν το εννοώ μόνο σε ένα προσωπικό επίπεδο.
Δυσανασχετώ, όταν ακούω ακόμα να κομπάζουμε ως έθνος για
τους αρχαίους ημών προγόνους. Νομίζω περισσότερο από ποτέ,
χρειάζεται να τελειώνουμε με το παρελθόν, όχι αγνοώντας το,
αλλά παίρνοντας στα χέρια μας την ευθύνη του παρόντος.

2.
[…]
Ξαπλωμένη σκαλίζοντας
Θυμιάματα και αφιερώσεις
Σε ηλικία που
Νήπιο χώμα φωνάζει νερό
Αφαιρώντας της χάδια
Τελετής προεόρτια μαθαίνει
Το άγχος του χρόνου

Παραφθορά, ο τίτλος του ποιήματος. Αναρωτιέμαι, πώς
μαθαίνει κανείς το άγχος του χρόνου και πιο συγκεκριμένα,
τι σημαίνει ο χρόνος για έναν ποιητή;

Ο Φουκώ λέει ότι όταν γεννιόμαστε, η σχέση που έχουμε με
τον χρόνο είναι ίδια με αυτή που έχουμε με ένα «παλιό
γέρικο ζευγάρι», δεν μας απασχολεί καθόλου, δεν του δίνουμε
καμία σημασία. Αυτό όμως, αλλάζει μέρα με τη μέρα. Το
βρέφος ανακαλύπτει την έννοια του χρόνου παράλληλα με τις
βιολογικές του ανάγκες. Ξεκινούν οι στιγμές. Η στιγμή που
θέλει να φάει, η στιγμή που θέλει να κοιμηθεί κ.λπ. Η
συνάρτηση του χρόνου με τη διάθεση για την ικανοποίηση των
αναγκών μας, δεν σταματάει ποτέ. Μέχρι κάποια ηλικία, ο
χρόνος κυλάει εύκολα, αφού κάποιος άλλος έχει την ευθύνη
της κάλυψης των επιθυμιών μας. Τα δύσκολα αρχίζουν όταν ο
στόχος και η επίτευξή του είναι καθαρά δική μας υπόθεση.
Τότε αρχίζουν τα άγχη του χρόνου. Τότε αναρωτιόμαστε, αν
τελικά θα προλάβουμε, και δεν ξέρω κάποιον, που να μην τον
κυρίευσε η αγωνία αυτή.
Τώρα, τι είναι ο χρόνος για έναν ποιητή; Ό,τι και για έναν
οποιοδήποτε άλλον άνθρωπο, μόνο που στην περίπτωση των
ποιητών, νομίζω ότι ο χρόνος λειτουργεί και ως μια μορφή
ανακεφαλαίωσης. Είναι η κατακλείδα σε μια αλληλουχία
πράξεων και σιωπών.
3.
Διαβάζω στο ποίημα Ενάντια:
[…]
Ερωτεύομαι τους κορμούς
Ελπίζοντας αιώνες
Παντρεύομαι το χώμα
Κομμάτι από πλευρό
Και ύλη απομυζώντας
Αναβάλλομαι

Είναι ο έρωτας, είναι η ελπίδα, είναι η ύλη, είναι όλα αυτά
και ίσως κάτι ακόμα, που κάνουν την ποιήτρια Μαρία Κουλούρη
να αναβάλλεται;

Εάν μιλάμε σε ένα τόσο προσωπικό επίπεδο, θα πω ότι κυρίως
αυτό που με χαρακτηρίζει, είναι η παράταση των προθεσμιών
και όχι κάποια αναβολή. Συνδεόμενη λίγο με την παραπάνω
ερώτηση, σκέφτομαι πως ίσως τελικά, επιθυμώ να εντρυφήσω
περισσότερο πάνω στο άγχος του χρόνου.

4.
Από το ποίημα Ποντοπόρος επιλέγω τους στίχους:
Μοναχικός κολυμβητής ο αφανισμός
Επίμονα χαράζει την ιστορία
Ύπτια θέση υπόδειγμα για τους θνητούς
Για όσους αμέριμνα σκορπούν το χρώμα
Ελάχιστες οι ορατές ημέρες
Κρατούν ζεστή τη σάρκα
Ύστερα χλομός ο σπάταλος
Έρμαιο και αυτός

Και θέτω αυθόρμητα την ερώτηση, στο τέλος, υπάρχει κάποιος
που μπορεί να σωθεί;

Δεν ξέρω, δεν νομίζω. Θα συνεχίσω την ερώτηση όμως. Και
λοιπόν, τι έγινε και αν σωθεί; Άσχετα με το πόσες μάχες
έχει κερδίσει, ο άνθρωπος είναι εκείνος που χάνει τον
πόλεμο στο τέλος. Η αποχώρηση είναι μια τέχνη και αυτή.

5.
Μέχρι τέλους
[…]
Από τα φθαρμένα σώματα
Ακούγεται η λύση
Τα γόνατα οι κνήμες
Μισός μηρός η πλάτη ολόκληρη
Και ένα σεντόνι νωπές αποσυνθέσεις
Ο διαμελισμός του θαύματος
Υπόσχεση αγάπης

Ένα το θαύμα, σε διαμελισμό. Πολλά τα σώματα, φθαρμένα. Τι
σε κάνει να υπόσχεσαι αγάπη;

Ο Λακάν και οι ψυχαναλυτές, λένε ότι η αγάπη συνδέεται με
τη γνώση. Αγαπάμε αυτόν που έχει να μας δώσει απαντήσεις
στα ερωτήματά μας, σχετικά με το ποιοι είμαστε. Τη θεωρία
αυτή είχα στο μυαλό μου όταν έγραφα τους στίχους: «Ο
διαμελισμός του θαύματος/ Υπόσχεση αγάπης». Η αποδόμηση και
η γνώση που προκύπτει από αυτήν, μας κάνουν να αγαπάμε.
6.
[…] Φλύαρη φύση
Κάτι έλεγε για τρέλα
Κάτι για απόγνωση
Εγώ κυνηγούσα το καπέλο μου
Στερεώθηκα κάποτε […]

Από το Πλάνο Ονείρου, μου γεννιέται η εξής απορία: τελικά,
το καπέλο το βρήκες;

Όχι, το καπέλο δεν βρέθηκε, και ελπίζω να αργήσει πολύ να
βρεθεί. Η φύση κάνει τη δουλειά της, η οποία είναι ένας
ατέρμονος κύκλος δημιουργίας και καταστροφής. Ο άνθρωπος,
μέσα σε αυτόν τον κύκλο, διαγράφει τη δική του πορεία.
Κάποτε στερεώνεται, αλλά ελπίζω σε ρίζες ισχνές, ώστε να
είναι σε ετοιμότητα να ξεκινήσει πάλι.

7.
Εαρινό
[…]
Κάποτε τα σπίτια μυρίζουν άνοιξη
Κουράζονται οι τοίχοι
Ανθίζουν οι ρωγμές τους
Η μητέρα ο πατέρας
Κατάφυτες εκτάσεις ανάμεσα σε σκόνες
Και οι φίλοι έγκλειστοι στους παραδείσους
Φυτρώνουν μνήμη αιώνια

Τα σπίτια, η μητέρα, ο πατέρας, οι φίλοι. Να υποθέσω ότι
όλα αυτά, όλοι αυτοί, είναι η δικιά σου άνοιξη, Μαρία;

Για εμένα, η άνοιξη υφίσταται όταν οι άνθρωποι θυμίζουν
κατάφυτες εκτάσεις.
8.
Από το ποίημά σου Πιθανότητες του Αιγαίου, ξεχωρίζω τον
εξής στίχο:
Τρώγοντας λέξεις σώζονται οι προσδοκίες

Ποιες λέξεις σου, θεωρείς, ότι σώζουν τις δικές σου
προσδοκίες;

Καμιά λέξη δεν είναι αθώα. Ακόμα και ένα άρθρο κουβαλάει το
βάρος της ιστορίας. Ήρθαμε και τις βρήκαμε τις λέξεις,
υπάρχουν πριν από τη γέννησή μας και είναι οι φορείς της
συνείδησής μας, τόσο σε προσωπικό, όσο και σε συλλογικό
επίπεδο. Βάσει αυτού, δεν μπορώ να διαχωρίσω τις λέξεις που
απαρτίζουν το προσωπικό μου λεξιλόγιο. Είναι όλες ύποπτες.

9.
Ζωτικό Ψεύδος
Ανεβαίνω στέγες μικρών σπιτιών
Μοναξιά των άστρων
Συλλέγω αγωνία βροχής
Τροφός της μέρας τραγουδώ τις εποχές
Σε γυναίκες που παντρεύτηκαν
Κι όμως ακόμα κρατάνε στάχυα
Τα μάτια φιλιά άργησαν να φτάσουν
Και η φωνή απομεσήμερο τέλη καλοκαιριού
Ανοίγω τα χέρια
Προσφέρω εκτάσεις να στρωθούν κρεβάτια
Κάτοπτρα για ευσεβείς
Καθυστερώ την σίγουρη εκκίνηση της πτώσης

Για το τέλος, πες μου μιαν αλήθεια που πηγάζει από το
Ζωτικό Ψεύδος

Το «Ζωτικό Ψεύδος» είναι μια εφεύρεση του Ερρίκου Ίψεν, που
χρησιμοποιήθηκε στα έργα του ως αντιστάθμισμα στην ηθική,
όπως αυτή ορίζεται από τις αστικές νόρμες της κοινωνίας. Οι
ήρωές του συχνά εμπλέκονται σε ερωτικά τρίγωνα, ή άλλες μη
κοινωνικά αποδεκτές πράξεις, και η εμπλοκή τους αυτή είναι
ο δρόμος προς την αυτογνωσία και η σχεδόν, εμμονική τους
αναζήτηση αυτής.
Άρα και εγώ, δανειζόμενη τη ρήση του Ίψεν, ήθελα να μιλήσω
για την ανάγκη της γυναίκας να διατηρήσει και κατά την
διάρκεια του γάμου της, την υπόσταση της ερωμένης, δηλαδή
με την αρχαία ρίζα της λέξης, να παραμείνει αυτή που την
αγαπούν.
Δεν είναι αλήθεια, ότι η γυναίκα μεγαλώνει έχοντας ως
«προίκα», πως όταν παντρευτεί και αποκτήσει παιδιά θα γίνει
κυρίως αυτή η οποία θα πρέπει να αγαπάει άνευ όρων; Αυτό
είναι μια μεγάλη παγίδα του πολιτισμού, στην οποία συχνά
εγκλωβίζονται οι γυναίκες. Δεν θεωρώ ότι στην πράξη υπάρχει
αυτή η λεγόμενη «αγάπη άνευ όρων». Σε καμία περίπτωση δεν
ακυρώνω την ατόφια αγάπη της μητέρας προς τα παιδιά της,
αλλά η ανιδιοτέλεια νομίζω, είναι μια μεγάλη ουτοπία.

Ερωτήσεις: Μαρία Τσιράκου

Η Μαρία Κουλούρη, γεννήθηκε στη Χαλκίδα το 1975 και ζει στην Αθήνα.
Εργάζεται ως Λογοθεραπεύτρια, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας και Εμψυχώτρια θεατρικής ομάδας ενηλίκων με αυτισμό και νοητική υστέρηση.
Η συλλογή Ρολόγια και άλλοι χτύποι είναι η δεύτερη της ποιήτριας.
Για την πρώτη της ποιητική συλλογή Μουσείο Άδειο (εκδ. Μελάνι) , βραβεύτηκε με το Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Ποιητή της Εταιρείας Ελλήνων Συγγραφέων. Επίσης ήταν υποψήφια για το Κρατικό Βραβείο Ποίησης, καθώς και ως πρωτοεμφανιζόμενη ποιήτρια στα λογοτεχνικά βραβεία του περιοδικού «Ο Αναγνώστης».
Θεατρικά της μονόπρακτα έχουν παρουσιαστεί σε μορφή θεατρικού αναλογίου, από το Διεθνές Ινστιτούτο Θεάτρου της Αθήνας. Έχει γράψει το σενάριο της ταινίας μικρού μήκους «Μη με λησμόνει».

Φωτογραφία: Βάσια Αναγνωστοπούλου