«Έπεσε το πούσι αποβραδίς – το καραβοφάναρο χαμένο
κι’ έφτασες χωρίς να σε προσμένω, μεσ’ στην τιμονιέρα να με δεις…»,
…σιγοτραγουδήσαμε πέντε φίλοι, αυτοί πού βρεθήκαμε και φέτος την Κυριακή 9 Φεβρουαρίου στο Α’ Κοιμητήριο της Αθήνας, σε μνημοσύνης επίσκεψη, στην ράδα πού βρίσκεται απιθωμένο το σκαρί του Νίκου Καββαδία, πού σήμερα κλείνουν τα πενήντα χρόνια από το τελευταίο του μπάρκο προς τον ουρανό, στις 10 Φεβρουαρίου του 1975.
Εδώ και πενήντα χρόνια, στις 10 Φεβρουαρίου, παλιοί ναυτικοί πού τον είχαν γνωρίσει και ήταν φίλοι του και άλλοι πού τον γνώρισαν μέσα από τα ποιήματά του, πού δονούν την ψυχή και την καρδιά τους με την περίτεχνη αυθεντικότητα της ανθρώπινης φύσης τους, κάθε χρόνο την ίδια μέρα, επισκέπτονται το μνήμα του για να αφήσουν ένα λουλούδι ή να ανάψουν το καραβοφάναρο πού στολίζει ακόμη το μνήμα του, στέλνοντας την σκέψη τους κοντά του. Τα πρώτα χρόνια τον επισκέπτονταν δεκάδες, τα κατοπινά χρόνια, σιγά – σιγά η συντροφιά λιγόστεψε και τα τελευταία χρόνια αριθμεί πέντε έως δέκα πρόσωπα και μόνο μια χρονιά πού είχε χιονίσει, τον Κόλια τον επισκέφτηκε μόνος του ο καλός του φίλος, ο Χρήστος Παντελίδης, όπως μου έχει διηγηθεί και ο οποίος όλα αυτά τα πενήντα χρόνια είναι η ψυχή και η καρδιά αυτής της συντροφιάς των ευλαβικών προσκυνητών.
Αυτή την Κυριακή, μια ημέρα πριν την ακριβή ημερομηνία, φέραμε γαρύφαλλα, πού πολύ τα αγαπούσε και τα τοποθετήσαμε στην ανοξείδωτη σαμπανιέρα, η οποία όλα αυτά τα χρόνια είναι τοποθετημένη σαν ανθοδοχείο στο μνήμα του, σιγοτραγουδήσαμε και ακούστηκαν ιστορίες και ανέκδοτα από την ζωή του Κόλια, όπως τον αποκαλούσαν οι κοντινοί φίλοι του. Μετά από ώρα φύγαμε για να απαγκιάσουμε κάπου κοντά στο Κοιμητήριο, για καφέ ή ένα τσίπουρο, συνεχίζοντας την κουβέντα και ακούγοντας γεγονότα και ανέκδοτα από την ζωή του, από αυτούς πού τον γνώρισαν ή έχουν καταδυθεί ερευνητικά στην ιστορία της ζωής του.
Με τον Χρήστο Παντελίδη γνωριστήκαμε το 1998, τότε πού με την πολύτιμη γνώση του και την βοήθειά του, στο στούντιο πού λειτουργούσε τότε ακόμη, δημιούργησα το ντοκιμαντέρ με τίτλο « Η Νίκαια & ο Εμπορικός της Σύλλογος », για λογαριασμό του Εμπορικού Συλλόγου. Μέσα από την συνεργασία μας αυτή, γνώρισα τον κινηματογραφιστή, αλλά και τον ευαίσθητο αυτόν άνθρωπό πού αμέσως τον αγάπησα και έτσι συνδεθήκαμε με φιλική σχέση μέχρι σήμερα. Με αυτή τη συντροφιά των ναυτικών γνωριστήκαμε από την στιγμή πού ο Χρήστος μού μίλησε γι’ αυτήν και την ετήσια θεσμοθετημένη επίσκεψη τους στον Κόλια, έτσι έγινα αμέσως μέλος της και τα τελευταία δεκατέσσερα χρόνια είμαι και εγώ παρών κάθε χρόνο, σε αυτή την ευλαβική, μνημοσύνης επίσκεψη.
Τον Νίκο Καββαδία, τον γνώρισα μέσα από τα ποιήματά του, τα οποία άρχισα να διαβάζω από το 1975 και το μοναδικό του πεζό, την Βάρδια. Αμέσως με συνεπήρε με τις εικόνες πού φώτιζε στο μυαλό μου και τα αισθήματα πού ανακινούσε στην ψυχή μου, σημαίνοντας άλλους κόσμους ονειρεμένους, μοναδικούς και τόσο παράξενους, πού το ταξίδι ενός απλού, αλλά μοναδικού ναυτικού, μέσα από τους στίχους πού έπλεκε και χτένιζε στο χαρτί, μπορούσε να σε κεράσει. Θυμάμαι πολύ έντονα την μοναδική ατμόσφαιρα και το πλήθος πού υπήρχε, στην πρώτη μεγάλη εκδήλωση πού οργανώθηκε το 1976, ένα χρόνο μετά πού σαλπάρισε ο Κόλιας στους ουρανούς, στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, ήταν μια μοναδική εμπειρία για την νεανική ψυχή μου, η οποία συμπλήρωσε την συγκίνηση πού ένιωσα διαβάζοντας τους στίχους των ποιημάτων του.
Ο πυρήνας, της αρχικής μεγάλης συντροφιάς των ναυτικών και άλλων φίλων του, είναι ολιγομελής πλέον τις τελευταίες δεκαετίες μέχρι σήμερα, με ψυχή της συντροφιάς αυτής, από την αρχή, τον Χρήστο Παντελίδη, γεννημένο στα Γιαννιτσά, με καταγωγή από το Σιβρί Χεσάρ του Ικόνιου της Καππαδοκίας. Ο Χρήστος ήταν στενός φίλος του Κόλια, με τον οποίο είχαν ταξιδέψει μαζί σε κρουαζιερόπλοιο στην Μεσόγειο και παρ’ ότι, ταξίδευαν συνήθως σε διαφορετικά κρουαζιερόπλοια, όταν αυτά είχαν κοινό λιμάνι προορισμού την Βενετία, οι δυό τους έβρισκαν την ευκαιρία να συναντηθούν, στην ονειρική αυτή πόλη, για ένα ποτό και να κουβεντιάσουν. Όπως μου έχει διηγηθεί ο Χρήστος, αφού πρώτα είχε διαβάσει τα ποιήματα του Καββαδία, πολύ πριν γνωριστούν, αποφάσισε να γίνει ναυτικός και να ζήσει αυτά τα ταξίδια! Ο Χρήστος, πριν μπαρκάρει είχε ήδη κάνει σπουδές κινηματογραφιστή, στην σχολή κινηματογραφίας του Στέλιου Μωϋσίδη, στην Αθήνα, τις οποίες σπουδές βελτίωσε στην Αγγλία αλλά και στην Αμερική. Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1974 και το 1976 δημιούργησε στούντιο τηλεοπτικών παραγωγών στην περιοχή της οδού Κατεχάκη, όπου την δεκαετία του 1980, μαγνητοσκοπούσε την τότε δημοφιλή εκπομπή «Οι Ρεπόρτερς», με το τρίο των δημοσιογράφων, Χαρδαβέλα–Λιάνη–Δημαρά και διάφορες άλλες για πολλά χρόνια και διαφημιστικές παραγωγές, αλλά και ειδησεογραφικά ρεπορτάζ. Από τις διηγήσεις του Χρήστου, κρατάω μια χαρακτηριστική έξοδό τους, μετά πού αυτός είχε γύρισε από την Αμερική στην Αθήνα, συναντήθηκαν και πήγαν να παρακολουθήσουν μια πρωτοποριακή θεατρική παράσταση, σε σκηνοθεσία του Κάρολου Κούν, το έργο του Ντάριο Φο Η Ισαβέλλα, τρεις καραβέλες και ένας παραμυθάς, στο τότε θέατρο «Βεάκη». Η φιλία του και η επικοινωνία του με τον Κόλια δεν διακόπηκε ποτέ, μέχρι και τις τελευταίες ημέρες πριν αυτός «φύγει» και μάλιστα, όπως ο Χρήστος έχει διηγηθεί, από την προηγούμενη χρονιά, κουβέντιαζαν να κλείσουν μπάρκο με κάποιο βαπόρι, για να ταξιδέψουν μαζί. Τελικά, το μπάρκο αυτό, πού τόσο το είχε λαχταρήσει ο Κόλιας, του το στέρησαν και «έφυγε» πικραμένος.
Τον Φίλιππο Φιλίππου, γεννημένο στην Κέρκυρα, από όπου έχει και καταγωγή και ο οποίος ταξίδεψε με την ειδικότητα του μηχανικού, σε ποντοπόρα πλοία (φορτηγά). Ο Φίλιππος, ήταν και είναι επίσης, συγγραφέας, δοκιμιογράφος και αρθρογράφος στις εφημερίδες Αυγή, Βήμα και στο περιοδικό Αντί και έχει συγγράψει πάνω από είκοσι βιβλία, όπως είναι αυτά για τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, για τον Οδυσσέα Ελύτη, τον Ζορμπά, τον Κωνσταντίνο Καβάφη αλλά και αστυνομικά μυθιστορήματα. Μεταξύ των βιβλίων αυτών, έχει γράψει ένα βιογραφικό βιβλίο για τον Κόλια, με τίτλο Ο πολιτικός Νίκος Καββαδίας, (1996, Άγρα).
Τον Βασίλη Σούλτο, γεννημένο στα Γιάννενα, από όπου έχει και καταγωγή, αυτός ταξίδεψε στο πρώτο μπάρκο του, ως μηχανικός με το ποστάλι (επιβατικό) «ΟΛΥΜΠΙΑ», πού τότε έκανε το μεγάλο ταξίδι στην Αμερική, ενώ στην συνέχεια ταξίδευε με ποντοπόρα πλοία ( φορτηγά ). Ο Βασίλης, όπως μας έχει διηγηθεί, σε νεαρή ηλικία δούλευε σε ένα μπακάλικο στο Κολωνάκι, μεταφέροντας τις παραγγελίες των πελατών στα σπίτια τους, τότε είχε την τύχη να γνωριστεί με την μεγάλη πρωταγωνίστρια του θεάτρου μας Κατίνα Παξινού, η οποία τότε κατοικούσε στην γειτονιά αυτή και η ήταν τακτική πελάτισσά τους.
Στην εφετινή συντροφιά των ναυτικών, είχαμε έναν καινούργιο φίλο ναυτικό, τον Δημόκριτο Μαυροθαλασσίτη, γεννημένο στο Αιγάλεω, με ρίζες από το Αϊβαλί της Μικράς Ασίας, έναν από τους γιούς του παλαιού Δημάρχου του Αιγάλεω, Σταύρου Μαυροθαλασσίτη. Ο Δημόκριτος έζησε και εργάστηκε για πολλά χρόνια στην Αυστραλία και γύρισε ξανά πρόσφατα στην Ελλάδα, όπου και είναι εγκατεστημένος, στον Πειραιά. Σπούδασε μηχανικός πλοίων, αλλά και ναυπηγός και ταξίδεψε με τα ποστάλια του Τυπάλδου, σε γραμμές εσωτερικού, όμως εργάστηκε κυρίως ως ναυπηγός και στην Αυστραλία.
Οι τρείς τελευταίοι της συντροφιάς έχουν κοινό σημείο, ότι δεν είχαν την τύχη να γνωριστούν με τον Κόλια και ήταν και οι τρείς συμμαθητές στην νυκτερινή Σχολή Μηχανικών του Πειραιά « Αρχιμήδης», η οποία είχε ιδρυθεί το 1933, όπου και σπούδασαν μηχανικοί πλοίων.
Μια φορά λοιπόν, κάθε χρόνο, εμείς επισκεπτόμαστε τον Κόλια, στην ράδα του, ενώ εκείνος ταξιδεύει στο μυαλό μας και στην ψυχή μας, πολύ συχνότερα, μέσα από τα λίγα, μα τόσο αληθινά βιβλία του και κυρίως μέσα από τα μελοποιημένα ποιήματά του και τις αναμνήσεις αυτών πού τον γνώρισαν και τις έχουν μοιραστεί μαζί μας, αλλά και από όσα έχουν γραφτεί σε βιβλία για την ζωή του.
Αιωνία η μνήμη ! γι’ αυτόν τον γνήσιο ανθρώπινο ποιητή, πού με το μικρό αλλά, μοναδικό έργο του, έχει αγγίξει την ψυχή τόσο πολλών ανθρώπων και αν το καραβοφάναρο πού υπάρχει στο μνήμα του, τα τελευταία χρόνια μένει σβηστό, δεν είναι χαμένο ! Η φλόγα του θα ανάβει πάντα στις καρδιές μας και σαν τον εξάντα θα σημαίνει πάντα, το πόσο ζωογόνο είναι το ταξίδι για τον άνθρωπο !
Νίκαια, 10 Φεβρουαρίου 2025
Βασίλης Δ. Βασιλειάδης,
Ένας από τους κληρονόμους των κληρονόμων της Μικρασιατικής καταστροφής
