Η ερώτηση «πότε θα φύγουμε από την κρίση;» απευθύνθηκε από μαθήτρια της τρίτης λυκείου, υποψήφια πανελλαδικών εξετάσεων που πολεμά σκληρά, εργαζόμενη κάθε μέρα εδώ και χρόνια για μια θέση στο πανεπιστήμιο. Όταν ο ερωτηθείς αποπειράθηκε να αρθρώσει το παραμικρό ίχνος απάντησης, αρχικά κόμπιασε, έπειτα μειδίασε με κάποια ειρωνική πικρία και τέλος σιώπησε. Κι όλα αυτά γιατί η όποια απάντηση προφανώς δεν υπάρχει. Και δεν υπάρχει γιατί το ερώτημα που θα έπρεπε να τεθεί δεν είναι αυτό. Είναι το «τι εννοούμε όταν χρησιμοποιούμε τον όρο κρίση και τι στα αλήθεια θα έπρεπε να εννοούμε».

Πέρα από το αυτονόητο της νοηματοδότησης της κρίσης ως οικονομικής και πολιτικής, εξίσου αυτονόητο και πανθομολογούμενο είναι το γεγονός πως πρόκειται για κρίση πολιτισμική, αξιακή, ηθική και τελικά για κρίση συλλογικής ταυτότητας. Αφού προσπεράσω τα όποια φαιδρά περί λήξης των μνημονίων το καλοκαίρι του ’18, ή επανάκτησης της εθνικής κυριαρχίας που θα γίνει σταδιακά μετά από διάφορα ορόσημα (βλέπε ρύθμιση χρέους και άλλους εξανδραποδισμούς οι οποίοι ως άλλα πετραχήλια σε ψόφιους λαγούς τάσσονται στο πόπολο), το μέγα ζητούμενο είναι: ποια είναι η βαθύτερη φύση της κρίσης που το συλλογικό Υποκείμενο βιώνει;

Θαρρώ πως αν θέλουμε να μπούμε στον πυρήνα του ζητήματος, θα πρέπει να ανατρέξουμε, αφενός στην χαμένη συνείδηση της ιστορικότητάς μας ως όντων και αφετέρου στην διαστρέβλωση της κοινωνικής μας φύσης στον νέο ψηφιακό μετα-εμπειρικό κόσμο. Σε μια εποχή όπου κανένα αξιακό σύστημα δεν μπορεί να αυτόθεσπιστεί από τους φορείς του έξω από την μέγγενη της οικονομίας, σε μια εποχή απολυταρχίας των αγορών οι οποίες καθορίζουν αυθαίρετα και με τρόπο έξω-κοινωνικό αξίες και υπεραξίες, ο άνθρωπος μοιάζει εξόριστος της Ιστορίας. Το Απρόβλεπτο και το Αναπάντεχο της ανθρώπινης μοναδικότητας, όταν αυτή εκφράζεται συλλογικά ή υπαγορεύεται έμμεσα από συλλογικές ανάγκες, στην σημερινή εποχή δεν αποτελεί ούτε μοχλό, ούτε φορέα, ούτε εκπυρσοκροτητή εξελίξεων και ασυνεχειών προς την κατεύθυνση της προόδου. Το μόνο απρόβλεπτο και αναπάντεχο (;) που φαίνεται να συμβαίνει ανήκει όχι στην μοναδικότητα αλλά στην ατομικότητα εσωστρεφών υποκειμένων – βλέπε τρομοκρατία, βία, άνοδος ολοκληρωτικών αντιλήψεων κλπ, φαινόμενα που αποτελούν τον βρυχηθμό του Τέρατος: της πιο σκοτεινής πλευράς της ανθρώπινης φύσης. Εκείνης που λειτουργεί με βάση το ψυχοβόρο άγχος μιας ζωής ακοινώνητης, αφιλοσόφητης, αδιάλλακτα εγωκεντρικής. Μιας ζωής που δεν αφήνει χώρο στην ετερότητα, ούτε αντιλαμβάνεται τις πράξεις της ως σπορά για τους επόμενους. Μιας ζωής συνθημάτων: προπαγανδίζουσας και προπαγανδισμένης.

Στον αντίποδα; Διάλογος, αυτοκριτική, όραμα και προπάντων εξεγερσιακή εγρήγορσή προς την εκ νέου νοηματοδότηση των μεγάλων εννοιών που το ανθρώπινο πνεύμα στους αιώνες μας έχει κληροδοτήσει –όπως η δικαιοσύνη και η δημοκρατία- είναι χαρακτηριστικά ενός συλλογικού Υποκειμένου το οποίο έχει συνείδηση της ιστορικότητάς του. Της συνείδησης δηλαδή πως το παρελθόν ως περιπέτεια των ιδεών ενυπάρχει στο παρόν και διαμορφώνει το έδαφος για το μέλλον. Πάντα συλλογικά στην βάση της αληθινής, άμεσης και αδιαμεσολάβητης ανθρώπινης αλληλεπίδρασης και εμπειρίας. Και δυστυχώς αυτά τα πράγμα αποτελούν ψιλά, πολύ ψιλά γράμματα για τις κοινωνίες της Δύσης –και την ελληνική. Ίσως γιατί αποτελούν γράμματα και όχι hashtags ή Emjoies. Αυτός είναι και ο λόγος που ως άλλοι εκ προοιμίου βάρβαροι προσμένουμε του βαρβάρους των αξιολογήσεων για μια δόση εφήμερης και πλαστής, μιντιακά καμωμένης, «ανάτασης», έχοντας φάει την σαρκοφαγική και ανθρωποφαγική παραμύθα που λέγεται «μια φορά και ένα καιρό ήταν η ανάπτυξη». Με αλλοτριωμένο το φαντασιακό μας από τις δαγκάνες του καταναλωτισμού οραματιζόμαστε τα τυλιγμένα δώρα των εργοδοτών μας που παίρνουν πίσω δεκαπλάσια όσα ψίχουλα είναι ακόμα αναγκασμένοι να δώσουν.

Η «κρίση» λοιπόν αγαπητή μου μαθήτρια, όπως σου την έχουν νοηματοδοτήσει τα μίντια και ο περίγυρός σου, θα τελειώσει σε λίγο καιρό, όπως τόσες άλλες κρίσεις εντός του καπιταλισμού τελείωσαν. Κι όταν λέω θα τελειώσει, εννοώ θα ξεχαστεί. Είτε ήπια –με παροχή επιδομάτων και πλασματικής μείωσης ανεργίας μέσω των εποχιακών προσλήψεων σε ξενοδοχεία και ταβέρνες- είτε όχι –μέσω κάποιου πολέμου, με όπλα ή χωρίς. Οι δημοκρατικά εκλεγμένοι κυβερνώντες εκτελούν όλους τους τρόπους. Και αυτοί, και οι προηγούμενοι και οι επόμενοι. Η αληθινή όμως κρίση, η κρίση της συνείδησής μας ως φορέων και δημιουργών Ιστορίας στην βάση της κοινωνικής μας φύσης, είναι μια μάχη που θα πρέπει να δίνουμε καθημερινά. Μέχρι να πεθάνουμε.

ΥΓ. Συγνώμη για το δύσκολο της απάντησης. Μην ανησυχείς. Μια τέτοια απάντηση δεν θα στην δώσει ο Κανένας που ρώτησες.

Ο Νικόλας Ευαντινός γεννήθηκε (1982) και ζει την Ιεράπετρα. Το 2008 κυκλοφόρησε η πρώτη ποιητική του συλλογή Μικρές Αγγελίες και Ειδήσεις, εκδ. Γαβριηλίδης. Το 2011 η συλλογή Ρουβίκωνας στα μέτρα μας, εκδ. Μελάνι. Από τις εκδόσεις «Μανδραγόρας» έχουν εκδοθεί οι συλλογές του Ενεός, (2013) και Λιγωσάδικο, (2016). Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί στα γαλλικά από τον Michel Volkovitch.

Παράλληλα ασχολείται με την μουσική. Το 2010 κυκλοφόρησε ο πρώτος δίσκος με τίτλο Πανταχού Απών, ενώ είναι ο δημιουργός της μπάντας Φέρ’ το Φόκο η οποία έχει έναν δίσκο στο ενεργητικό της (2015) με δικά του τραγούδια.