Τον Καρούζο τον γνώρισα διαβάζοντας το έργο του, τα πολλά κείμενα που γράφτηκαν γι’ αυτόν καθώς και βιογραφίες δικές του και τρίτων. Ξεκίνησα δειλά και μαζεμένα. Με φόβιζε λίγο το βλέμμα του, εκείνο το επιμελημένα αδιάφορο, αυτάρεσκα διεισδυτικό και κάπως ονειροπόλο· έτσι ήθελα να τον βλέπω μέσα από τις φωτογραφίες του. Εκείνος με κοίταζε πάντα χωρίς να μιλάει. Τελευταία είχε ένα ύφος σχεδόν απορημένο έως ειρωνικό απέναντι σε ανούσια παρεμβολή βαρετά άγνωστη. Έτσι νομίζω. Στην αρχή τον φοβόμουν όμως στη συνέχεια, στηριζόμενη στην ασφάλεια τής απόστασης που υπήρχε μεταξύ μας, άφησα να με συνεπάρει η προσωπικότητά του. Σκεφτόμουν πως αν τον είχα γνωρίσει νωρίτερα ίσως τώρα να άντεχα το διαπεραστικό βλέμμα του, που μου τρύπαγε το μυαλό.
Συνέλεξα πολλές πληροφορίες γι’ αυτόν. Έμαθα αρκετά από τους «επικριτές» της συμπεριφοράς του αλλά και από τις διηγήσεις των «υποστηρικτών» του. Παρ’ όλα όσα έχουν γραφτεί για την ιδιομορφία τού χαρακτήρα του, ο Καρούζος τής πρώτης μεταπολεμικής γενιάς των ποιητών υπήρξε ενθουσιώδης και γενναιόδωρος προς τους λογοτέχνες, των οποίων το έργο εκτιμούσε. Στην λογοτεχνική του πορεία θα χαρακτηριστεί ποιητής τού τώρα και της εξέλιξης. Μέσα από μια βαθύτερη θρησκευτικότητα θα αναπτύξει ένα πνεύμα θεμελιώδους αμφισβήτησης. Κινούμενος ανάμεσα σε παράδοση και πρωτοπορία θα υπερβεί την νεωτερικότητα της ζωής. Ουσιαστικά μοντερνιστής, θα διερευνήσει την καθημερινότητα και, μέσα από συναισθηματικές αντιθέσεις, θα διαμορφώσει μία ταυτότητα, κατά την οποία δεν θα χαρακτηρίζεται ούτε πιστός ούτε επαναστάτης· μόνο ποιητής.
Αυτή η εκδοχή με συνεπήρε. Τον διάβαζα και τον ξαναδιάβαζα, μανιωδώς, μέχρι που ένα βράδυ ήρθε στον ύπνο μου:
– Δεν θα έχουμε καλά ξεμπερδέματα.
– …
– Γιατί με πολεμάς;
– Εγώ;
– Ναι εσύ!
– …
– «Μεγάλη ανάπηρη σιωπή»[1]
– Με ξέρετε;
– Εσύ λες πως με γνωρίζεις.
– Εσείς τι λέτε;
– Ούτε σε ξέρω ούτε μ’ ενδιαφέρεις.
– Νάτος και ο ενικός της απαξίωσης.
– «Καημένε κόσμε»[2]. Δεν σε κυνηγάω εγώ.
– Ούτε κι εγώ σας κυνήγησα.
– Νομίζεις. Εσύ με ξεσήκωσες. Δεν μπορείς να κρυφτείς.
– Δεν το προσπάθησα.
– Και πάλι, νομίζεις. Με θεωρείς εύκολη υπόθεση, εκ του ασφαλούς, επειδή είμαι πεθαμένος. «Καημένε κόσμε»[3]. Πλανάσαι.
– Ούτε ζωντανό έτυχε να σας γνωρίσω, κύριε.
– Για καλή σου τύχη. Δεν ξέρω αν θα είχαμε να πούμε και πολλά.
– Αυτό δεν είναι σίγουρο. Έχω διαβάσει για σας…
– «Αποστήματα της μνήμης»[4]. Ξέρεις που τα γράφω αυτά που διάβασες…
– Καταλαβαίνω. Δεν χρειάζεται να το επαναλάβετε.
– Φοβάσαι;
– Δεν έχετε και την καλύτερη φήμη για τη συμπεριφορά σας προς τις γυναίκες.
– Αυτό είναι! «Τρόμος αδράχνει τα μελλούμενα»[5]. Χα! Φοβάσαι!
– Δεν φοβάμαι. Έχω διαβάσει πως είστε εκκεντρικός, δύστροπος θα έλεγα, φανατικός μισογύνης και …
– Και;
–Κάποια δημοσιεύματα σας θέλουν παρηκμασμένο και μέθυσο να προπηλακίζετε κόσμο και κοσμάκη, ακόμα και τον Ελύτη, αλλά…
– «Κανένα λιοντάρι δεν παραγνώρισε το θήραμα»[6]. Στο δια ταύτα: «Αλλά…»
– Σας σέβομαι.
– Και γιατί παρακαλώ;
– Για το έργο σας.
– Είσαι σίγουρη; Ή μήπως «η μοναξιά σε απειλεί μ’ ένα μαχαίρι»[7];
– Είμαι!
– Καλά τότε.
– Τι καλά; Δεν θα διαφωνήσετε;
– Με ποιόν; «Πρέπει να μιλήσω σε τόσους»[8].
– Με μένα.
– Υπάρχει λόγος;
– Δεν νομίζεται;
– Ποιος;
– Σας πολεμάω, είπατε.
– Είπα, ξείπα.
– Που πάει να πει;
– Ότι δεν υπάρχεις.
– Α, για να σας πω! Και βέβαια υπάρχω. Εσείς δεν υπάρχετε.
– Ποιος το λέει ότι δεν υπάρχω;
– Εγώ! Έχετε πεθάνει! «Κατάχαμα της ασίγαστης σιγής ένα κινούμενο κειμήλιο-σκουλήκι»[9]. Δεν υπάρχετε!
– Και βέβαια υπάρχω! Υπάρχω στον δικό μου κόσμο, που εσύ δεν μπορείς να είσαι, προς το παρόν τουλάχιστον, υπάρχω και στον δικό σου.
– Και πώς;
– Με το έργο μου· με κρατάει ζωντανό. Αλλιώς, τώρα δεν θα μιλούσαμε.
– Τελικά, σας πολεμάω;
– Χέστηκα τι με κάνεις. Και μόνο που με διαβάζεις μου φτάνει.
– Μη φεύγετε, «έχουν αρχίσει να με κυκλώνουν επικίνδυνα οι ώρες»[10], μου χρωστάτε μία απάντηση. Εσείς ήρθατε στον ύπνο μου και…
– «Πρέπει να ζήσω τις αντίστροφες δυνάμεις. Ὢ καρδιά μου – τρομαχτικότερη σελήνη!»[11]
– Δεν τελειώσαμε…
– Να μου στείλεις το λογαριασμό, «κυρά μου»!
Κατερίνα Παναγιωτοπούλου
[1] Από το ποίημα: «Η έναστρη φωτεινότητα».
[2] Από το ποίημα: «Η Ορθοδοξία»
[3] ό.π.
[4] Από το ποίημα: «Η έναστρη φωτεινότητα».
[5] ό.π.
[6] Από το ποίημα: «Αίφνης»
[7] Από το ποίημα: «Βαθμίδες -2»
[8] Από το ποίημα: «Βαθμίδες -1»
[9] Από το ποίημα: «Η έναστρη φωτεινότητα».
[10] Από το ποίημα: «Η χρησιμότητα της απειλής»
[11] ό.π.