Προφασικά
Επειδή ουδέποτε δήλωσα ποιητής [αλλά απλώς γράφω κατά καιρούς ποιήματα] και βέβαια ούτε ζω ως ποιητής [Ντίνος Σιώτης], πρέπει να κριθώ μ’ επιείκεια γι’ αυτό το θρασύ τόλμημα ενός εγκληματολόγου ν’ αποθησαυρίσει ποιήματα ορισμένων ποιητών που αναφέρονται στην ποίηση, επιχειρώντας [ανερυθρίαστα;] να τα συνδυάσω με κάποιες σκέψεις μου για το ρόλο της Ποίησης.Θέλω εξαρχής να υπογραμμίσω ότι η επιλογή των ποιημάτων/ποιητών είναι σχεδόν τυχαία,με την έννοια ότι τα διάβασα σε περιοδικά και σε συλλογές, που είχα στιβάξει πάνω στο γραφείο μου το τελευταίο διάστημα[γι’αυτό ζητάω εκ προοιμίου συγγνώμη από φίλους –ποιητές που δεν αναφέρω].
Συμβολικά
Η ποίηση δύσκολα αποκτά ενιαίο περιεχόμενο και οι ποιητές αποφεύγουν την κατηγοριο-ποίηση. Παρά ταύτα θα προσπαθήσω, για λόγους μεθοδολογίας, να καταγράψω κάποιες κοινές παραμέτρους λειτουργίας και ρόλων.
- Η ποίηση μπορεί να προσεγγισθεί ως:
–μορφή ενοχής ή διαδικασία αυτο-αθώωσης
–ψυχική ποινή για λόγους αυτο-τιμωρίας
–επούλωση πληγής μέσω βαλσάμου λέξεων
–κραυγή εν κενώ ή σιωπή εν ακροατηρίω
–χαρμολύπη ή εξομολόγηση
–τέχνη ή τεχνική
–επιστήμη ή θρησκεία
–Ζωή ή Θάνατος
- Ο ποιητής μπορεί να χαρακτηρισθεί ως:
–δράστης ή θύμα
–χτίστης ή γκρεμιστής
–άγιος ή αμαρτωλός
–διανοούμενος ή πολιτικός
–κοινωνικό ή α(ντι)κοινωνικό στοιχείο
–ασθενής ή θεράπων
–φίλος ή εχθρός του λαού
–γήινος ή ‘εξωτικός’
Υποθετικά
Αν η Ποίηση [πρέπει να] χαρακτηρίζεται από συναισθηματική ανοικτοσύνη του γράφοντος και ψυχική ετοιμότητα του αναγνώστη,αν οφείλει να υπερβαίνει την παραμυθία και τη μελαγχολία, αν οι λέξεις και οι εικόνες της μεταφοράς [ή και της παραφοράς] αναδύουν κρυμμένα μυστικά συνείδησης,αν είναι ένας τρόπος να επικοινωνούμε [ή μήπως να κρυβόμαστε;] [Μ. Αναγνωστάκης], αν κανένας στίχος δεν κινητοποιεί τις μάζες και δεν ανατρέπει καθεστώτα [Τ. Πατρίκιος], ούτε είναι επώδυνη επαναστατική τέχνη [Κ. Κρεμμύδας], τότε το ενδιαφέρον για την ηθική του ποιήματος [και για την ηθική του ποιητή] μας αφορά όλους.
Αν η Ποίηση μπορεί να σε βρει οπουδήποτε [Τ. Πατρίκιος] γιατί ο ποιητής είναι πάντοτε χρεώστης απέναντι στον κόσμο [Μαγιακόφσκι] και γι’ αυτό δεν δικαιούται να κλείνεται σε γυάλινο πύργο, αν τα στιχάκια της Αγοράς [Κ. Γεωργουσόπουλος] και της κομματικής προπαγάνδας δεν συνιστούν πραγματική ποίηση,τότε η έννοια και το περιεχόμενο της «ποιητικής ηθικής» καθίστανται κρίσιμος παράγοντας της αξιολόγησης του έργου των ποιητών.
Με τις εισαγωγικές αυτές σκέψεις προχωράω στην παράθεση και στο [μέσω ερωτημάτων] σχολιασμό ορισμένων απόψεων από ποιητές [κατ’ αλφαβητική σειρά παρουσιαζόμενους] για την ποίηση [τους;]:
- Βοριάς, Θ. «Τα σημάδια των καιρών»
Οι ποιητές που νοιώθουν
τα σημάδια των καιρών
γράφουν ποιήματα,
ολόιδια με ρημαγμένα σπίτια,
μ’ ερημωμένα σοκάκια κι αλητοπαρέες
……
Ο ποιητής πρέπει ν’ αναγορεύεται σε κριτική συνείδηση της κοινωνίας, εμπνεόμενος από την αυτοαναφορική μαγεία της γενικής αντί-στασης μέσω των στίχων [«για να γίνει ο κόσμος καλύτερος», Κ. Βάρναλης];
2.Γκανάς, Μ. «Περί ποιήσεως»
Το ποίημα έρχεται από μακρυά
Δεν ξέρεις αν χορεύει ή παραπατάει
….
Σιγά σιγά το ποίημα μεγαλώνει
με πόνους με χαρές με λύπες
….
Ο τελευταίος στίχος
δεν είναι πάντα και ο έσχατος
….
Το ερώτημα είναι αν ο ποιητής γράφει για τον εαυτό του ή για τους άλλους και συνακόλουθα «ποιους άλλους;». Εξίσου μετέωρο μένει το ερώτημα αν γράφει για να υμνήσει, να διδάξει, να νουθετήσει ή και να λογοδοτήσει; Πόσο «ανοιχτή είναι η πόρτα της ποίησης»; [Γ. Παυλόπουλος]
3.Ζαχαράτος, Σπ. «Οι αυθεντικοί ποιητές»
Οι αυθεντικοί ποιητές
Ή τρελαίνονται
Ή αυτοκτονούν
Ή μένουν πάντα νέοι
….
Η μοναχικότητα, η παραδοξότητα, η ψυχική ερήμωση, η κοινωνική αποστασιοποίηση, τα τραυματικά βιώματα, οι αβεβαιότητες και οι αποτυχίες, το Πένθος, το Πάθος και ο Πόθος μήπως αντιστρέφουν τη λειτουργία της ποίησης κι από ανάταση ψυχής τη μετουσιώνουν σε καταβύθιση οδύνης;
4.Καγγελάρης, Φ. «Δοκίμια ποίησης»
Σκληρή που είναι η ποίηση
Όταν δεν ζω για να ζει εκείνη
Όταν δεν μιλώ για να μιλά εκείνη
Όταν δεν κοιμάμαι για να τη βάζω να πλαγιάζει
στη σκέψη μου καταμεσής
…
Η ποίηση δεν συμπυκνώνει μόνο το Χρόνο [Καβάφης] αλλά κλέβει και την ύπαρξη του ποιητή, αντικαθιστώντας τη ζωή με λέξεις; Ο «κόσμος είναι, κατά λάθος, μία ποίηση» [Λειβαδίτης] ή ο ποιητής διατρέχει τον κίνδυνο να γίνει [ή να νοιώσει], κατά λάθος, εγκόσμιος μαστροχαλαστής;
5.Καλαπανίδας, Κ. «Το σαφηνίζειν»
Οι ποιητικές προβολές των ανθρώπινων
στα θαυμαστά στοιχεία του φυσικού κόσμου
οδηγούν στο συγχίζειν,παρά στο σαφηνίζειν
Και την ποίηση στο αυτοαναιρείσθαι
…
Τί τελικά είναι η ποίηση: ουτοπική φαντασίωση, οντοθεολογική προσέγγιση της ζωής, ρεμβασμός στο Αδύνατο, θαυμασμός του Άπειρου, φόβος του Ελάχιστου; Φτιάχνει στην έρημο δέντρα για τα πουλιά; [Δημουλά]
6.Καραμβάλης, Δ. «Η ποίηση είναι…»
Η ποίηση είναι η ανάμνηση του χρέους
Ένας καθρέφτης κι ένας μάρτυρας των λέξεων
Μία καινούργια προετοιμασία των ονείρων…
…
Με τα ποιήματα ονειρευόμαστε να «ντύσουμε τις γυμνές λέξεις με νοήματα» ή μήπως ν’ απογυμνώσουμε τον ενδεδυμένο λογιωτατισμό από τις περιττές κενολογίες;
7.Κρεμμύδας, Κ. Κάπα όπως μακάβριο
Φοβάμαι το Κακό και το ξορκίζω
Σαράντα χρόνια οι ποιητές μελαγχολούν
κοιτάζοντας τα άστρα
….
Αναρωτιέμαι αν οι ποιητές μάς προετοιμάζουν για το θάνατο ή μας τάζουν μιά καλύτερη ζωή. Ή, μήπως, ενδιαφέρονται μόνο για τα δικά τους εσώψυχα, σκάβοντας βαθιά αποκλειστικά μέσα στα τραύματά τους;
- Λιντζαροπούλου, Ελ. Η αναιδής σκιά
Η ποίηση είναι περιττή
Αυτή είναι η αξία της
…
Η ποίηση, σαν «ταξίδι σε άγνωστη χώρα» [Μαγιακόφσκι] μάς θυμίζει άραγε την κόκκινη γραμμή που χωρίζει τους χρήσιμους ηλίθιους της παντογνωσίας από τους άχρηστους ευφυείς του αγνωστικισμού;
- Μακρυδημήτρης, Α. «Προφητεία»
Εξόριστε ποιητή και στοχαστή
Πολέμιε των δεσποτών και των τυράννων
Στον αιώνα σου
λέγε τι βλέπεις
….
Κι οι ποιητές πάντα εξόριστοι νομοθέτες θα μένουν
…
Μήπως η αίσθηση του ποιητή ότι μόνον αυτός συλλαμβάνει την αλήθεια του Σύμπαντος Κόσμου, ότι μόνο το δικό του βλέμμα είναι καθαρό, τελικά θα τον καταστρέψει;
- Μαρδάς, Κ. Γυμνή Θεολογία
Φθονεί ο φθόνος τον εαυτό του
Κι ο ποιητής τον διπλανό του
…
Ο ποιητής, είτε ως ειδικός διανοούμενος, είτε ως φιλόσοφος πρέπει ν’ αφεθεί να πέσει στα δίχτυα των προσωπικών μύθων και στην παγίδα του γενικού κήνσορα όλων των άλλων;
- Μαρνέρος, Αργ. «Χρόνος χαράκτης»
…η διάφανη σάρκα της ποίησης
η αόρατη πλευρά της ζωής μας
………..
Τελικά η ποίηση κρύβει ή φανερώνει τον πραγματικό μας εαυτό,τον οποίο και ο ποιητής αγνοεί προτού γράψει το ποίημα;
- Μήτρας, Μ. «Poems to let»
Ποίημα με θέα σε θάλασσα
Ποίημα με θέα σε δάσος
Ποίημα με θέα σε καφετέριες
….
Ποίημα με θέα σε σούπερ μάρκετ
Ποίημα με θέα σε διαδήλωση…
…
Ο ποιητής οφείλει να υιοθετήσει τη λογική του «τα πάντα όλα’» για ν’αποδείξει ότι δεν ξεφεύγει τίποτα από την ευαίσθητη ματιά του; Έτσι θα εντοπίσει τα όρια της ποίησης;
13.Μοσχοβάκος, Ν. Ζεύξη Ασωμάτων
Με τη λεπίδα της ποίησης
διαμελίζω το χρόνο μου
και ξεχρεώνω λίγο-λίγο
τη δυσανάλογη οφειλή μου
προς τον Μέγα Τοκογλύφο του σύμπαντος
…
Είναι η Ποίηση μιά μορφή επικοινωνίας με το Επέκεινα, είτε ως άφεση αμαρτιών, είτε ως διαχείριση φόβου;
- Μπουκαούρη, Ελ. Δεν
Πήραν το ποίημα, πήραν το
Το πάνε στη σιωπή
…
Ποιοι είναι τελικά υπεύθυνοι για τη σιωπή της διανόησης; οι κακοί κριτικοί, οι πλούσιοι σπόνσορες, οι αδιάφοροι πολιτικοί ή μόνον οι ίδιοι οι ποιητές;
15.Ναζλίδης, Γ. Ανήλικη Αρχιτεκτονική
Πότε θα πάψουν τα καλλιστεία των υλικών
οι επιδείξεις ευλυγισίας
τα τεχνικά θαύματα
η κτισμένη υπεροψία
η μαθηματική πρωτοκαθεδρία
Πότε θα ζητήσει χρησμό απ’ τα ΠΟΙΗΤΙΚΑ ΜΑΝΤΕΙΑ
…
Η ποίηση υλικοποιείται στο έπακρον, χάνοντας την ψυχή της ή ο ποιητής γίνεται περισσότερο εργατοτεχνίτης και λιγότερο φιλόσοφος;
16.Νικηφόρου,Δ. «Για την ποίησή μου»
Η ποίησή μου,
αν είναι ποίηση αυτά που γράφω,
δεν είναι μέλισσα να κάνει μέλι
ή να ταξιδεέυει τη γύρη
στους έρωτες των λουλουδιών
…
Η ποίησή μου σκληραίνει
όπως οι μύες του στομαχιού
…
Η ποίηση αποτελεί [εθνική] λαϊκή ιδεολογία, ένα είδος ad hoc στρατευμένου λόγου κι όχι μία καταγγελία της ασχήμιας με ταυτόγχρονη δοξολόγηση της ομορφιάς;
Παπαθανασόπουλος, Θ. «Αθήνα»
Όμως η δουλειά μου ως ποιητή
είναι να μη βλέπω καυσαέρια
…
Μα η ποίηση δε γράφεται μόνο μ’ ευσεβείς πόθους…
…
Η ποίηση πρέπει να λειτουργεί σαν παραμορφωτικός καθρέφτης, ως έντεχνο μέσον υπέρβασης της πραγματικότητας ή σαν ξόρκισμα της μοίρας;
Πιστικός, Δ. «Πιστοποιητικό ποιητικών φρονημάτων»
Για να ορκιστείς ποιητής
δεν σου αρκούν οι λέξεις
Χρειάζεται επιπροσθέτως
και πιστοποιητικό
ποιητικών φρονημάτων
…
Υπάρχει κάποιος ανώτατος κριτής [ή κριτικός] που ενθρονίζει τον ποιητή στο Παλάτι των έγκριτων ή τον εκδιώκει από τον Παράδεισο της Ανθολόγησης;
Σαμαρά, Ζ. «Το νόθο ποίημα»
Ναι
Ποίημα ήταν
και μάλιστα γραμμένο
σε υπολογιστή
Και τότε γιατί με κοίταξε άγρια;
…
Οι στίχοι για ν’αναπνεύσουν χρειάζονται μόνο χαρτί και μολύβι και παράθυρο στον ουρανό ή μπορούν να ζωογοννηθούν και ασύρματα;
Σαράκης, Σ. «Η εξίσωση»
Ως γνήσιος ποιητής ομολογεί
πολύ θα το ’θελε να ’χε κι αυτός
ξοδέψει τη ζωή του κυνηγώντας
εκείνη την τρελή εξίσωση
που βγάζει απ’ το τίποτε στο κάτι
…..
Μέχρι ποιού σημείου «νομιμοποιείται ή και δικαιολογείται» το ου-τοπικό αδιέξοδο ή η ρομαντική από-γνωση των ποιητών που φιλοδοξούν να φτιάξουν ύλη από το Χάος, ψηφιακή μνήμη από τα άδυτα του DNA;
Σιμόπουλος, Ηλ. «Οι κραυγές των ποιητών»
Μόνον οι κραυγές των ποιητών
στο παρατεταμένο Χάος
φτάνουνε σαν αύρες
…
Περισσεύει ο ναρκισσισμός των ποιητών ή πράγματι η Ποίηση δίνει μορφή στο Κενό;
- Σταυρόπουλος, Στ. So long, Marianne
Όλα μου τα ποιήματα
Είναι φτιαγμένα
Από την απουσία σου
…
Ο ποιητικός λόγος, όταν και εφόσον είναι ερωτικός, επιτρέπεται να θυσιάζει στο λυρισμό κάθε εγκεφαλικό στοιχείο και ν’ αρκείται στο να ταξιδεύει μαζί με τα «προδομένα» αισθήματα στα αχαρτογράφητα νερά της προσωπικής θλίψης;
23.Tαβουλτσίδης, Κ. Η Σφίγξ
Ποίηση είναι
η φυσική επιθυμία του ανθρώπου
να γίνει Θεός
να φτιάξει ένα Σύμπαν παράλληλο
με τα δικά του μέτρα και
τα δικά του σταθμά
…
Υπάρχει μία μεταφυσική της ποίησης, με την έννοια της αίσθησης «οτι το ποίημα συνιστά μία πράξη προσωρινής αιωνιότητας, μία αναστολή του αναπόφευκτου»;
24.Τακόπουλος, Π. «Κράτα το πάθος σου»
Ώ! Ποιητά,
Κράτα το πάθος σου!
Άφησε και μία μέρα
να περάσει
χωρίς να γράψεις…
…
Οι προσωπικές ιστορίες, ως άσκηση περισυλλογής με αναδρομικές παραπομπές, συμβάλλουν στην κατανόηση του Μυστηρίου της Ζωής ή απλώς αυτο-αναλώνονται σε κυκλικές περιδινήσεις;
- Ταχτσής, Κ. «Προσοχή! Κίνδυνος Ζωή!»
Βαρέθηκα
η ποίηση της ποίησης την ποίηση
τη ζωή σας
αυτή τί την κάνατε;
…
Ήταν ποτέ η ποίηση υποκατάστατο της Ζωής; όποιος κι αν το ’πε ή αν το αισθάνθηκε, πόσο ποιητής μπορεί να θεωρείται;
26.Φωστιέρης, Α. «Το μαύρο»
Το μαύρο είν’ οι λέξεις
που πέσανε η μία πάνω στην άλλη
Τα τυπωμένα ποιήματα
το ένα πάνω στ’ άλλο
Κι όλα τα χρώματα που ζήτησαν εκεί
το τελικό κρησφύγετο
…
Ποιο είναι εντέλει το «καταφύγιο της ποίησης» [ή και των ποιητών]; Να φτιάχνουν ωραίες εικόνες με περίτεχνα λόγια ή να κρύβουν μέσα στα ωραία λόγια μαύρες εικόνες;
- Φωτόπουλος, Ν. Δάνειος χρόνος
Βλέπω τα πρόσωπα των ποιητών
Καμώνονται πως δεν τους νοιάζει η δημοσιότητα.
μα σαν ανταλλάσσουν κριτικές με άλλους ομότεχνους
ξεγελούν αμήχανα το φόβο τους
ταΐζοντας προσεκτικά με λίγα ψίχουλα αθανασίας
την υστεροφημία τους
…
Μπορεί ο ποιητής να κρατάει το όπλο των λέξεων χωρίς να γνωρίζει εξαρχής τί θέλει να στοχεύσει και ποιόν να πυροβολήσει [κατά βάση για να δικαιωθεί];
Επιλογικά
Αν το star system δεν προσβάλλει με τους ιούς της ματαιοδοξίας τους ποιητές, αν οι ποιητές αποβάλλουν την κακή συνήθεια να επικαλούνται τη δική τους αθωότητα [και κατά λογική συνέπεια, την ενοχή των υπολοίπων], αν αποφασίσουν να δίνουν απαντήσεις κι όχι μόνο να θέτουν ερωτήματα [με σπαράγματα ποιημάτων], αν ανθολογούν τους καλύτερους και δεν ανθολογούνται μόνον από φίλους, αν κάνουν πέρα τη νοσταλγική μελαγχολία για να μιλήσουν γι’αυτά που οι άλλοι φοβούνται να πουν, τότε, και μόνον τότε, οι Μούσες θ’ αποκαλύψουν τις ολύμπιες πηγές της Έμπνευσης για ν’ ανακαλύψουν οι ποιητές τη Θεία Μανία κι όχι για να καλλιεργήσουν την προσομοίωση της ζωής ή να χαθούν στον άχωρο χώρο των διαδικτύων.
Δεν ενδιαφέρει τόσο την Ποίηση το να εκπροσωπείται από ποιητές επαναστάτες, πολεμιστές, προφήτες, μάγους ή εξορκιστές, όσο το να εκφράζονται τα βαθύτερα νοήματα και μηνύματά της από ελεύθερους στοχαστές κι αφοσιωμένους μόνο σ’αυτήν χειριστές της γραφής και του λόγου,της Αλήθειας κι όχι της [έντεχνης;] Τύφλωσης [Μακρυδημήτρης], των μυστικών ψυχικών διαδρομών κι όχι των επιδερμικών αντιδράσεων [Σιώτης], της μνήμης κι όχι της ανάμνησης [Αποστολάκης].
Διαφορετικά δεν θα προχωράνε «στη φοβερή ερημία του πλήθους» αλλά θα έχουν ήδη ερημωθεί [ή και στοιχειωθεί] οι στίχοι τους.
ΥΓ.
«Νέε μου, μη μοχθείς και μη εξαντλείσαι.
Τα πιο ωραία ποιήματα
–να τα ποιήσεις μόνος, μη σκοτίζεσαι:
είν’ έτοιμα, κρυμμένα μες στην Ιστορία
μάθε να ψάχνεις και θα τα βρείς
Σ’ εσένα μένει –δύσκολη
τέχνη και τιμή μεγάλη–
να τα φανερώσεις» [Σ. Σαράκης, «Διδαχή Κ.Π. Καβάφη, Αλεξανδρινού»]