Πολυγραφότατος ο Παναγιώτης Καρώνης, τυπικώς κάτοικος Πατρών εργαζόμενος ως νοσηλευτής στην ορθοπεδική κλινική του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου του Ρίου, ουσιαστικώς όμως κάτοικος της Νεστάνης Αρκαδίας, τόπος της καταγωγής του. Από την περιοχή της Νεστάνης, κι όχι μόνο, έχει συλλέξει και δημοσιεύσει δημοτικά δίστιχα, πριάπεια, τελετουργικά δρώμενα. Σινεφίλ με βιβλία κριτικών σχολίων σε εκατόν είκοσι επτά ταινίες αλλά και για τον μύθο του Δράκουλα στον κινηματογράφο και τη λογοτεχνία. Από τους Έλληνες ποιητές τον απασχόλησε ο Ναπολέων Λαπαθιώτης στο βιβλίο του Οι μονόλογοι του καημένου του Αντωνάκη ή τα τραγούδια της Αντώνας. Ζωγράφος επίσης που εικονογράφησε παραμύθια για παιδιά. Όλα του τα βιβλία κυκλοφορούν από τις εκδόσεις «Το Δόντι».
Να τον πεις πολυπράγμονα; Θα ’ταν άστοχο και εντόνως απαξιωτικό. Όλα του τα βιβλία γράφτηκαν ύστερα από επίμονη μελέτη, έρευνα, συλλογή στοιχείων κι φροντίδα στην αφήγηση. Για μένα είναι ένα φαινόμενο πώς ύστερα από τους γύψους, τα σπασμένα κόκαλα της ορθοπεδικής κλινικής, τους ψηλομύτες γιατρούς, κατορθώνει να συγκεντρωθεί στην τέχνη του λόγου. Ίσως το ένα (η νοσηλεία του σώματος) να δείχνει τον δρόμο στο άλλο· τα έργα του μέχρι σήμερα αναζητούν την ουσία των πραγμάτων: το σώμα τους.
Κατηγορήθηκε ότι στη συλλογή των δημοτικών δίστιχων δεν αναφέρει την προέλευσή τους. Όμως για τον Καρώνη η ουσία ήταν η ίδια η ποίηση, το σώμα της, κι όχι η λαογραφία της. Έτσι και στο τελευταίο του βιβλίο Ο χρόνος που απομένει – Αχιλλέας: ένα πορτρέτο η ποίηση του Ομήρου τον ενδιαφέρει πρωτίστως. Η εικόνα του Αχιλλέα στην Ιλιάδα του Ομήρου κι όχι στη μυθολογία. Η εικόνα ενός άντρα που στρατεύθηκε γνωρίζοντας ως ημίθεος ότι σε αυτόν τον πόλεμο θα πεθάνει. Στο βιβλίο υπάρχουν πλούσια παραθέματα της Ιλιάδας στο πρωτότυπό της —και στη μετάφρασή της από τον Πολυλά— του δράματος του Αχιλλέα. Ο Αχιλλέας στη μυθολογία έχει όλες τις αντιφάσεις και τις παραδοξότητες που έχουν οι μυθικοί ήρωες, πλασμένοι σε διάρκεια εκατονταετιών από τους παραμυθάδες, τους ποιητές και τα ιερατεία. Πώς να δικαιολογηθεί που ο ήρωας του Τρωικού Πολέμου δέχθηκε τη συμβουλή της θεάς μητέρας του να ντυθεί γυναίκα για να αποφύγει τη συμμετοχή του στην πανελλήνια εκστρατεία μέχρι που πείστηκε από τον πονηρό στρατολόγο Οδυσσέα να συμμετάσχει; Ή πώς να δικαιολογηθεί η αντίφαση ότι ενώ σέρνει βαναύσως νεκρό δεμένο στο άρμα του τον σκοτωμένο από το σπαθί του Έκτορα, με πρόθεση να τον αφήσει έκθετο στα όρνεα, υποκύπτει ακολούθως στην ικεσία του Πριάμου και του παραδίδει τον νεκρό; Αλλά στα έπη οι χαρακτήρες των ηρώων δεν μετριούνται με ψυχόμετρα, υπηρετούν την ποίηση. Μια ποίηση που ακουγόταν και δεν διαβαζόταν. Υψηλών τόνων και επιβλητική και πλούσια. Ο Καρώνης ζωγράφισε την εικόνα του Αχιλλέα ως πορτρέτο της ποίησης του Ομήρου κι όχι της μυθολογίας. Και το βιβλίο του εξελίσσεται κυρίως γύρω από τον χρόνο που απομένει στη ζωή του Αχιλλέα μετά από τα καθοριστικά συμβάντα: τον θάνατο του Πάτροκλου, την εκδίκηση που παίρνει ο Αχιλλέας για τον θάνατό του, την ανάμειξή του πάλι στις μάχες.
Ο σινεφίλ Καρώνης θα ’χει δει την ταινία του Πίτερσερ «Τροία» που επικεντρώνεται κι αυτή στον ήρωα Αχιλλέα, τη στάση του, το δράμα του. Για τις ημέρες αυτές του Τρωικού Πολέμου έχουν γραφτεί οι καλύτεροι στίχοι της Ιλιάδας. Πόσοι άραγε έχουν διαβάσει την Ιλιάδα στο πρωτότυπο —ή και σε μετάφραση— στους καιρούς που ζούμε; Ίσως, για να αριθμηθούν, τα δάχτυλα του ενός χεριού να περισσεύουν. Ο ποιητικός Αχιλλέας του Ομήρου, μελαγχολικός κι ανδρείος μαζί, είναι ένας καλός οδηγός στον δρόμο προς την ποίηση της Ιλιάδος και των Αρχαίων Ελληνικών. Ο Αχιλλέας είναι ημίθεος. Έχει λοιπόν τον εγωισμό που επιδεικνύουν οι θεοί στους συγκατοίκους τους θεούς στον Όλυμπο. Γι’ αυτό και δεν θα καταδεχθεί να πολεμήσει υπό τις διαταγές του θνητού Αγαμέμνονα στον πόλεμο της Τροίας, όταν προσβάλλεται από αυτόν, και θα απομονωθεί στη σκηνή του τρώγοντας και πίνοντας. Ως άνθρωπος όμως, ως θνητός, τιμά τους φίλους του, πενθεί τον θάνατό τους και εκδικείται. Αρματώνεται λοιπόν όταν με μπαμπεσιά σκοτώνουν τον Πάτροκλο οι Τρώες, προσκαλεί σε μονομαχία τον Έκτορα —επί ίσοις όροις— και τον σκοτώνει. Δένει το πτώμα του στο άρμα του (με αλαζονεία θεού του Ολύμπου ή θνητού;) και το σέρνει μέχρι τη σκηνή του. Υποκύπτει όταν ο Πρίαμος τον ικετεύει να του δώσει το νεκρό σώμα να το θάψει με τιμές. Η ανθρώπινη ενσυναίσθηση κυριαρχεί και ο Αχιλλέας τού παραδίδει το νεκρό λάφυρό του.
Βήμα-βήμα, στίχο-στίχο ο Καρώνης οδηγεί τον αναγνώστη στην περιπέτεια του ημίθεου Αχιλλέα. Και με προσοχή στις λέξεις, να μην παρασύρεται από τον θαυμασμό του στον επικό ποιητή αλλά να παραμένει κριτικά στα σχόλια των συμβάντων της Ιλιάδος. Την ποίηση την αφήνει στον Όμηρο: στα παραθέματά του στο πρωτότυπο και στη μετάφρασή τους από τον Πολυλά. Ο Καρώνης σχολιάζει και εξιστορεί ό,τι δεν παρατίθεται αυτούσιο από τον Όμηρο, γράφοντας πεζό μετά κείμενο βασισμένο στο έπος. Επισημαίνει επίσης ότι τα νέα ελληνικά της καθομιλούμενης είναι γνήσιοι απόγονοι των αρχαίων ελληνικών, και τούτο με παραδείγματα. Στην εξιστόρηση των γεγονότων της Ιλιάδας χρησιμοποιεί αυτούσιες λέξεις του αρχαίου κειμένου και με αστερίσκο και υποσημειώσεις ερμηνεύει το σημαινόμενό τους. Έτσι υπενθυμίζει στον αναγνώστη την κληρονομιά που άφησαν οι λέξεις των αρχαίων Ελλήνων στις σημερινές. Και πράγματι, το τέχνασμά του εμφανίζει τις λέξεις οικίες στον ήχο και στο νόημά τους και ικανές να χρησιμοποιηθούν στον προφορικό μας λόγο.
Όμως η επιτυχία του βιβλίου έγκειται, κατά τη γνώμη μου, στην ανάδειξη του διαχρονικού θέματος της επιλογής της μοίρας μας. Ο Αχιλλέας ξέρει ως ημίθεος ότι θα πεθάνει στον πόλεμο της Τροίας. Κι όμως συντελεί, χάριν της φιλίας του με τον Πάτροκλο, στο να τελειώνει μια ώρα νωρίτερα ο πόλεμος και συνεπώς να πεθάνει κι ο ίδιος. Αυτή την ηρωική και μελαγχολική ενατένιση του πεπρωμένου ανέδειξε ο Καρώνης.
Βασίλης Λαδάς