Η συντριβή συχνότατα μοιράζεται
Δεν ξέρω αν αυθαιρετώ, το ’χω κι άλλοτε επισημάνει, αλλά νομίζω ότι η επαγγελματική ενασχόληση του Σταμπόγλη βαραίνει αν μη τι άλλο στην επιλογή των τίτλων των συλλογών του: Γη, Έννοια εικόνας, Τόπος Νωδ, Αποτυπώσεις, Απόδοση τοπίων, Διηγήσεις πόλεων, Ατελές Κολλάζ και τώρα, στην ενδέκατη ποιητική συλλογή μέσα στην τελευταία δεκαετία, Τεθλασμένη πόλεως αφή. Όπου και οι ενότητες: «Συνοικίσεις» [βλ. συγκατοίκηση, χρήση του αυτού ακινήτου ως κοινή κατοικία], «13 Μπαλάντες του Bar» και «Από Λεκανοπεδίου, Εχινάδες». Με τις νήσους Εχινάδες να βρίσκονται στις εκβολές του Αχελώου, σχηματισμένες από τα φερτά υλικά του ποταμού. Εκεί έγινε μάλιστα σαν σήμερα που γράφω αυτές τις γραμμές, 7 Οκτωβρίου και ακριβώς 450 χρόνια πριν, η περίφημη Ναυμαχία της Ναυπάκτου, με τον ενωμένο στόλο των Δυτικών να κατατροπώνει τον έως τότε πανίσχυρο Οθωμανικό στόλο αμφισβητώντας πλέον την κυριαρχία των Οθωμανών στη Μεσόγειο.
Πολλά από τα ποιήματα είναι αφιερωμένα σε ανθρώπους που κακοποιήθηκαν και δολοφονήθηκαν. Ποιήματα με άξονα ή αφορμή τον θάνατο. Μεταξύ αυτών η Ελένη Τοπαλούδη («Αν η αιωνιότητα συντηρεί μονάχα τον θάνατο,/ τότε η ζωή υπάρχει μόνο για να θηλάζει Άουσβιτς»), η καθηγήτρια μοριακής βιολογίας Σούζαν Ίτον («Μυρίζει ανάγκες, συνήθεις ηδονές κι οδύνη. [ ] Το ήξεις αφίξεις, καθώς με πνίγει η πρόταση ενώπιον/ του γεγονότος, ότι γεμίζει τις οθόνες/ γυναίκα στο τσιγκέλι»), ο Ζακ Κωστόπουλο («[ ] Γενναίες μερίδες κρέατος. η αψάδα του χασάπικου/ και στάζει σε ολόστεγνο αιδοίο, να γλείφουν/ τα πιστά σκυλιά την πείνα τους./ γυαλιστερό πλακάκι./ Υ.Γ. Πιθανή ακροτελεύτια σημείωση: “Ωστόσο, αγαπητέ/ φίλε κύριε Φράνσις Μπέικον, μόνο οι μεταγραφές σας/ με υποχρέωσαν να σιχαθώ τις εντράδες μου. γελοίο/ δεν σας φαίνεται;”», ο Αλέξανδρος Γρηγορόπουλος («[ ] Και ναι, εδώ σε ένα δρόμο τόσον δα, ο κόσμος φορτώνει,/ ξεφορτώνει. μαζί κι εσύ ξόδι νυμφίου με τα κλειστά/ τα μάτια, κατά πώς σβήνω τις ελπίδες σου και/ συγκρατώ τον άνεμο. εκείνο/ το φιλί που θα μπορούσες[ ]», ο Παύλος Φύσσας («[ ] Η πίστη μου/ στις προσευχές της πνίγεται./ Οδός Ιφιγένειας και Παναγή Τσαλδάρη, όπου/ τ’ άλλο μισό, διά νήσσοντος και τέμνοντος/ οργάνου, κτυπάει θανάσιμα/ το σπιτικό μου.» Στην ίδια ενότητα και το ποίημα για τον Πάουλ Τσελάν που αυτοκτόνησε πέφτοντας στον Σηκουάνα το 1970 σε ηλικία 50 ετών: «[ ] Αχ, από καρφί η πληγή. κι είναι/ λοξό το αγκίστρωμα της συντριβής/ στα χείλη μου επάνω./ Με κακοπληρωμένη άφεση/ ο δρόμος μας για τον παράδεισο έχει στρωθεί.»
Ποίηση οργισμένη, πολύπλοκα διατυπωμένη, υπονοούσα, δομή σφιχτή έως ασφυξίας. Ίσως η πιο σουρεαλιστική απόπειρα του ποιητή. Λέξεις βαριές, έννοιες σφιχτές που παρατίθενται ασταμάτητα σχεδόν κολλημένες η μία στην άλλη δίχως μεταίχμιο αλλαγής και διάκρισης: «σπηλιές και στάνες αποστακτήρια,/ μπάρες από τσιμεντόλιθο και φλούδες έλατου για σκεπή,/ και κορμί δρυός πεσούσης, το μάτι του βοδιού/ στύλος δικτύου και άλλες απαλλοτριώσεις./ Κλέφτες κι αρματωλοί ανάβουν φανάρια με νάφθα/ κατευθείαν από τις μυστικές πηγές Ιονίου και Αιγαίου/ ως κάτω τας μυστηριώδεις νήσους του Λιβυκού./ Μύθοι της γαίας, αναβλύζει τ’ ορυκτό, μία πιωμένη/ ξερολιθιά κι αγριοπούλια όπως έχουν εξημερωθεί,/ ρομφαία από σκουριά, σιγαλινή αγιογραφία./ η συνήθης σιωπή του θεού./ Φρουρά από σαλαμάνδρες και σκοπρίδια μαζί και/ τα στριφτά χωμένα ρωγμή τη ρωγμή. αν θες, ανάβεις./ Δεν θες; Εντάξει. αλλά βλέμμα χαμηλά αποστάξεις[ ]».
Προσωπικά και με τον Στ. Στ. έχω μια δυσκολία να παρακολουθήσω τη λογική στον χωρισμό ορισμένων στίχων. Νομίζω ότι ενίοτε κόβεται βίαια η σκέψη του ποιήματος. Πάντως τα ποιήματα διατρέχει μια διαρκής συντριβή που σχεδόν πνίγει τις αποχρώσεις του συναισθήματος. Για να φανεί μια γενικευμένη αγωνία κι οργή συχνά άδηλη.
Κώστας Α. Κρεμμύδας
(Σταύρος Σταμπόγλης, τεθλασμένη πόλεως αφή, Ποίηση, εκδ. Κουκκίδα, Αθήνα 2021, σελ. 64)