ΑΑρχικά θα ξεφύγω λίγο από το αναμενόμενο θέμα του μυθιστορήματος τον Αρχίλοχο. Θα σας μιλήσω για τον άλλο ήρωά του τον Δημήτρη. Γιατί μέσα από αυτού τα μάτια «βλέπουμε» τα πάντα. Ονειρεύεται τον ποιητή, γράφει το μυθιστόρημα, τοποθετείται έμμεσα για ό,τι συμβαίνει, αυτός είναι το βιβλίο.

Ο Δημήτρης είναι εσείς, είναι εγώ, είναι ο οποιοσδήποτε. Γι’ αυτό είναι ψεύτικος και πραγματικός ταυτοχρόνως. Βρείτε τον Δημήτρη στο μυθιστόρημα, βρείτε τον στον διπλανό σας, δείτε τον παντού.

Ο Αρχίλοχος είναι ένα εργαλείο. Με αυτόν σκάβει το σήμερα, σκάβει τον εαυτό του, σκάβει τα καλώς και τα κακώς κείμενα, χωρίς να έχει πρόθεση, αλλά γιατί είναι αναπόφευκτο, για να σας πει κάτι, για να εκφραστεί, να σας διηγηθεί αυτήν την ιστορία, το παραμύθι, ή το εν μέρει  παραμύθι.

Ο Αρχίλοχος έζησε όπως  εκείνος ήθελε να τον βάλει να ζήσει, επηρεασμένος βέβαια από τα σωζόμενα τεκμήρια. Ο δικός σας Δημήτρης, εσείς δηλαδή, θα συναισθανθεί με τον τρόπο του το κείμενο, θα βγάλει, αν βγάλει, τα δικά σας συμπεράσματα. Το βιβλίο πλέον ανήκει στον αναγνώστη. Σώστε τον δικό σας Δημήτρη. Έτσι το παρελθόν, το αρχαίο στην περίπτωσή μας, δρα ενεργά και δεν είναι μια νεκρή προγονολατρεία.

«Πάντων χρημάτων μέτρον ο άνθρωπος», μας λέει ο Πρωταγόρας, και εγώ το προσαρμόζω στη δική μου περίσταση, πιστός στις μεθόδους μου.

Άλλωστε με τον ίδιο τρόπο αντιμετώπιζαν και οι μεγάλοι αρχαίοι συγγραφείς τους προγενέστερους μύθους, με ανοιχτό μυαλό, ακολουθώντας τη δική τους εκδοχή και ενίοτε παρεμβαίνοντας σε αυτούς, για να τους δώσουν το περιεχόμενο που επιθυμούσαν και για αυτό πήγαν μπροστά και όχι πίσω.

Αυτός ο ανθρωποκεντρισμός με κάνει να τάσσομαι υπέρ της απόψεως ότι «ο συγγραφέας πρώτα πρέπει να ζει και μετά να γράφει». Αυτό δεν σημαίνει ότι  πρέπει να κάνει μια έντονη ζωή, εκτός ορίων, ή να επιδιώκει μανιωδώς την εμπειρία, γιατί έτσι μπορεί να ζήσει ένα τεχνητό ψέμα και να μας το μεταφέρει. Από την άλλη τι μπορεί να μας πει ένας δημιουργός κλεισμένος στο καβούκι του, σε ένα σπίτι, που δεν έχει βιώσει ή δεν βιώνει ότι οι άλλοι άνθρωποι; Πώς θα μπορούσε να εκφράσει τις επιθυμίες, τα πάθη και τα παθήματα τους; Δεν μου αρέσουν οι συνταγές, αλλά θα ήθελα με αυτόν, τον δικό μου τρόπο, να εκφράσω μερικές σκέψεις.

Τώρα γιατί να μπλεχτεί σε όλη αυτή την ιστορία ο Αρχίλοχος και η ηφαιστειογενής Αρχαϊκή εποχή;

Ο ποιητής αυτός ήταν ο πρώτος που μίλησε απροκάλυπτα και με ρεαλιστική αμεσότητα για τον εαυτό του και τον καθημερινό άνθρωπο. Και ήταν «ανθρώπινος, πολύ ανθρώπινος», όπως θα έλεγε και ο Νίτσε. Το διονυσιακό στοιχείο που του απέδωσε είναι ένα από τα βασικότερα γνωρίσματά του. Μαζί με αυτό το πειραχτήρι μπορεί να διασκεδάσετε και να εισχωρήσετε σε έναν άλλο κόσμο, τόσο διαφορετικό και τόσο ίδιο με τον σημερινό.

Μάχες, ανταγωνισμοί, συμφέροντα και πάνω απ’ όλα μια εποχή που μπορεί να μας προβάλει πολλά. Πως ο έρωτας είναι σαρκικός και πνευματικός, όπως τον εξέφραζε η αρχαία θεά τους η Αφροδίτη, και ότι δεν πρέπει να μισούμε το σώμα μας, ή να δίνουμε προτεραιότητα στο πνεύμα, όπως μας είπαν μετέπειτα διδασκαλίες και πρακτικές, που διαποτίζουν έως και το σήμερα. Ότι οι ισχυροί και τότε προσπαθούσαν να ορίσουν τις τύχες των άλλων με βάση το συμφέρον τους. Ότι ο πόλεμος ήταν και είναι αποτρόπαιος. Ενώ για να εκφράσεις τους άλλους πρέπει πρώτα να είσαι ο εαυτός σου και να μη νοιάζεσαι για το αποτέλεσμα και τη δόξα, και δεν είναι απαραίτητο να είσαι γαλαντόμος και ευχάριστος. Μοιχό, υβριστή και λάγνο άλλωστε θεωρούσαν πολλοί τον ποιητή, όπως μας διασώζεται μέσα από τα λόγια του Κριτία.

Μα πάνω από όλα το μυθιστόρημα σάς καλεί να κάνετε ένα ταξίδι σε μια εποχή αρκετά ακατέργαστη και αυθεντική, με έντονο αυθορμητισμό, σε αποικιακούς κόσμους, ολόκληρες κοινωνίας, που χτιζόντουσαν εξ’ αρχής, που κυοφορούσαν το σπέρμα όλου του δυτικού πολιτισμού και βλάστησε σε μεγάλο βαθμό στην Κλασική και μετέπειτα εποχή, ενώ σαν αμυδρή φλόγα κρατήθηκε στον Μεσαίωνα, για να ξαναλάμψει στην Αναγέννηση και μετά. Τότε δειλά πρωτοεμφανίστηκε η σάτιρα, η κοινωνική κριτική, η σταδιακή ενίσχυση του δήμου και η τέχνη στράφηκε και εξέφρασε τον καθημερινό άνθρωπο.

Και σ’ όλα αυτά πρωτοπόρος λίθος ο γιος της σκλάβας και του αριστοκράτη, όπως πιθανολογείται, ο ποιητής Αρχίλοχος.

Αλλά ας αφήσουμε το μυθιστόρημα να μιλήσει μόνο του, όπως συνηθίζω να λέω σε τέτοιες περιστάσεις.

Γρηγόρης Τεχλεμετζής

Το κείμενο εκφωνήθηκε στην παρουσίαση του βιβλίου στις 14/12/2016 στην αίθουσα των εκδόσεων Γαβριηλίδη.