Μια νέα κοπέλα παντρεύεται χωρίς πολλή σκέψη και χωρίς έρωτα, έναν άντρα, ο οποίος διαθέτει όλες τις προδιαγραφές που απαιτεί η εποχή και η κοινωνική της θέση. Βρισκόμαστε στις αρχές της δεκαετία του ‘80, στη Νότιο Ελλάδα, όπως υπολογίζω διαβάζοντας το διήγημα (σελ 43). Αργότερα, στη ζωή της ηρωίδας έρχεται ο έρωτας. Κοινό θέμα, ίσως αναμενόμενη εξέλιξη, όμως η συγγραφέας δεν υποκύπτει σε κλισέ ούτε χρησιμοποιεί ευκολίες. Αντίθετα, περιπλέκει με μαεστρία τα πρόσωπα και η αφήγησή της αποκτάει σασπένς αλλά και βάθος.
Με αυτό το διήγημα με τράβηξε στον κόσμο του το βιβλίο. Μετά, δεν το άφησα από τα χέρια μου όλο το απόγευμα. Ήθελα να διαβάσω κι άλλες περιπτώσεις από κείνη την εποχή, από κείνη την πόλη, την πολύ γνωστή και γνώριμη.
Ζουν όλοι μαζί οι συγγενείς, έχουν τραύματα από πολέμους μέσα στην οικογένεια, τα παιδιά πρέπει να φέρουν σε πέρας καθήκοντα, οι γυναίκες είναι δυνατές, αλλά υπάρχουν κι άλλες κλεισμένες σε ρόλους σκοτεινούς ή ασήκωτους. Σε όλες τις ιστορίες που μας αφηγείται η κ Παυλάκου υπάρχει προβληματισμός. Η συγγραφέας σκάβει κάτω από την επιφάνεια, δεν αρκείται σε εύκολες λύσεις ή σε επιφανειακή διαπραγμάτευση. Θίγει θέματα της σύγχρονης Ελλάδας και οι αναφορές της είναι τίμιες, έτσι όπως φτάνουν από διηγήσεις παλιότερων. Η γενιά της δεν έζησε τους πολέμους παρά σαν αφηγήσεις, γνώρισε τους πρωταγωνιστές όταν αυτοί είχαν γίνει παππούδες, γιαγιές ή γονείς μυστηριώδεις. Αυτή είναι η εποχή και αυτήν καταγράφει η συγγραφέας. Οι πολιτικές νύξεις είναι ιδιαίτερα διαφωτιστικές. Το τοπίο σκιαγραφείται με τρόπο λιτό αλλά καίριο. Τα πρόσωπα – άντρες και γυναίκες – δεν είναι καρικατούρες ούτε ακραίες περιπτώσεις. Είναι οι οικογένειες της διπλανής πόρτας, γυναίκες και άντρες που ζουν και ανασαίνουν στην εποχή μας.
Το θέμα της Κύπρου απασχολεί δυο διηγήματα. “Αγνοούμενος” το ένα, το πιο εκτενές από όλα της συλλογής και “Επιστροφή” το άλλο. Μάλιστα οι εικόνες και η πλοκή είναι πολύ δυνατά από τα πιο δυνατά όλης της συλλογής. Το βίωμα από πίσω ανασαίνει. Άλλωστε είναι ο πόλεμος που η γενιά της Παυλάκου έζησε, ενώ οι άλλοι Εμφύλιος, Γερμανική Κατοχή, Επανάσταση του 21, μόνο από αφηγήσεις και διαβάσματα μπορεί να τα προσεγγίσει.
Γενικά, το βιβλίο είναι αξιόλογο και σαν προσπάθεια και σαν αποτέλεσμα. Οι καταγραφές είναι τίμιες και ειλικρινείς, ενώ η οπτική διευρύνεται, χωρίς να απομακρύνεται από την εποχή και τη χώρα.
**
Σημ. Το βιβλίο έφτασε σε μένα μέσω του Κώστα Κρεμμύδα. Ανάμεσα στις σελίδες είχε κι ένα χειρόγραφο σημείωμα απευθυνόμενο στον εκδότη του Μανδραγόρα, όπου μετά την ευγενική αφιέρωση, διάβασα τη φράση: και εάν “αντέχει” το πόνημα για ένα σχόλιο στο Μανδραγόρα.
Αντέχει κυρία Παυλάκου. Καλοτάξιδο το βιβλίο σας.
Ελένη Γούλα